De maatschappelijke positie van jongeren is de afgelopen jaren slechter geworden. Dit komt onder andere door de toenemende mentale druk en de ontoegankelijke woningmarkt. Volgens de SER zou de Rijksoverheid meer moeten doen om de positie van jongeren te verbeteren (SER, 2022). Binnen de groep jongeren bevindt zich een groep die extra aandacht verdient: de groep laagopgeleide jongeren. Naast de uitdagingen waar de meeste jongeren mee te maken hebben, komt deze groep sinds de coronacrisis nog vaker in een achterstandspositie terecht (Trouw, 2021). In deze blog onderzoeken we eerst uit wie deze groep precies bestaat en wat haar positie op de arbeidsmarkt is. Daarna geven we 5 tips om de positie van laagopgeleiden jongeren op de arbeidsmarkt te verbeteren.

Wat zijn laagopgeleide jongeren?

Het CBS definieert iemand die laagopgeleid is als een persoon met als hoogst behaalde opleiding laag onderwijs. Dit omvat onderwijs op het niveau van basisonderwijs, het vmbo, de eerste 3 leerjaren van havo/vwo en de entreeopleiding (de voormalige assistentenopleiding op mbo-niveau 1). (CBS, 2022). Daarnaast hanteert het CBS een definitie van een jongere als een persoon tot 25 jaar (CBS, 2022). Als we deze definities aanhouden dan is een laagopgeleide jongere dus een persoon tot 25 jaar met als hoogst afgeronde opleiding één van de eerdergenoemde opleidingsniveaus welke  momenteel geen andere studie aan het volgen is. Een laagopgeleide jongere heeft hiermee geen startkwalificatie. Juist met een startkwalificatie heb je meer kans op een baan.

Wat is de positie van laagopgeleide jongeren op de arbeidsmarkt?

Jongeren zonder een startkwalificatie hebben meer moeite met het vinden en behouden van werk dan jongeren met een startkwalificatie. Dit komt onder andere doordat zij vaker werken op basis van tijdelijke en onzekere contracten. Momenteel is er in Nederland sprake van een krappe arbeidsmarkt. Gemiddeld vinden jongeren net zo snel een baan op niveau als voor de coronacrisis. Hierbij zijn er wel grote verschillen. Waar de positie van hoogopgeleide jongeren is verbeterd, komen juist laagopgeleide jongeren steeds moeilijker aan een baan (Trouw, 2021). Hiermee is de kansenongelijkheid van jongeren toegenomen. Laagopgeleide jongeren hebben ook meer moeite met het overstappen naar andere (kansrijkere) sectoren. Dit komt omdat ze vaak zijn opgeleid voor een specifiek beroep (SEO Economisch Onderzoek, 2022). Dit alles maakt het voor laagopgeleide jongeren moeilijk een duurzame positie op de arbeidsmarkt te verkrijgen. Zo wordt de kans vergroot dat laagopgeleide jongeren een beroep moeten doen op de sociale voorzieningen (Nederlands Jeugdinstituut, 2022).

Hoe de arbeidsmarktpositie van de laagopgeleide jongere te verbeteren? 5 concrete tips

1. Maak onderscheid tussen de verschillende groepen jongeren (segmentatie). Hierdoor kan er beter rekening gehouden worden met de verschillende situaties en behoeften van bepaalde groepen, waaronder de laagopgeleide jongeren. Laagopgeleide jongeren kunnen hierdoor meer en beter ondersteund worden als ze de arbeidsmarkt opkomen want hoe langer iemand werkeloos is, hoe lastiger het ook is om weer aan het werk te komen.
2. Stuur strakker op de verwachte kans op werk van bepaalde opleidingen (BNR, 2021) en beroepskeuzes. Er is sprake van krapte- en overschotberoepen. Laagopgeleide jongeren hebben baat bij een beroep met een hoge baankans. Via speciale leerwerktrajecten voor jongeren zonder startkwalificatie (praktijkleren) kunnen zij alsnog een beroep vinden waar veel toekomst in is. Scholen en werkgevers kunnen hierbij zorgen voor goede voorlichting over beschikbaar werk.
3. Investeer meer in het netwerk om jongeren heen. Dit is een oproep die de SER heeft gedaan aan het kabinet en gemeenten. Door een bredere uitwisseling tussen scholen, sportvereniging en het vrijwilligerswerk zouden alle jongeren de gelegenheid moeten krijgen om een sterk sociaal netwerk op te bouwen. Dat kan hen vervolgens weer helpen bij het vinden van een geschikte opleiding, een goede baan of beschikbare woonruimte (SER, 2022).
4. Maak daarnaast, waar mogelijk, meer gebruik van Open Hiring. Overheden en gemeenten kunnen dit stimuleren, o.a. via de Werkgeversservicepunten. Open Hiring houdt in dat een werkgever iemand aanneemt zonder voorafgaand een sollicitatieprocedure te doorlopen. Op deze manier krijgen ook laagopgeleide jongeren een reële kans op een baan. In ons blog ‘Open Hiring voor gemeenten: wat zijn de voor- en nadelen?’ gaan we hier verder op in.
5. Gebruik jobcarving en jobcreation om functies geschikt te maken voor laagopgeleide jongeren. Niet iedereen is geschikt om alle taken tegelijk te beheersen en uit te voeren die in ons hoogopgeleide land van werknemers worden verwacht. Door kritisch naar de eigen organisatie en bedrijfsvoering te kijken, kunnen mogelijk gemakkelijkere taken worden afgestoten en gebundeld tot nieuwe functies. Op deze nieuwe functies kunnen laagopgeleide jongeren worden aangenomen. Een leermeester-gezel constructie kan vervolgens helpen de jongere goed te begeleiden tot het gewenste niveau. Gemeenten en UWV kunnen hierover adviseren aan werkgevers.

Lees ook ons blog over de belangrijkste trends voor jongeren.