Het onderwijs verandert snel. Dit komt doordat veel trends die zich afspelen in de maatschappij invloed hebben op het onderwijs. In dit blog nemen we een aantal invloedrijke trends onder de loep die de komende jaren een impact gaan hebben op het onderwijs. Dit doen we aan de hand van het DESTEP-model (demografie, economisch, sociaal-cultureel, technologisch, ecologisch, politiek-juridisch).

Demografische trends

Het aantal leerlingen in het Nederlandse onderwijs is al jaren aan het dalen. Het landelijke gemiddelde ligt hierbij op 12% daling in 15 jaar tijd. Voor sommige regio’s kan de daling nog sterker uitpakken, in sommige regio’s kan de krimp oplopen tot meer dan 35%. Sinds 2008 is het aantal basisschoolleerlingen gedaald met 170.000. Gemiddeld krimpt het voortgezet onderwijs tussen 2016 en 2031 met 12%, van 1.000.000 naar 870.000 leerlingen (Rijksoverheid, 2022).

In het onderwijs loopt het lerarentekort steeds verder op, daarnaast is de arbeidsmarkt op dit moment erg krap. Voor de continuïteit en kwaliteit van het onderwijs is het belangrijk dat scholen blijvend kunnen beschikken over voldoende goed opgeleide, bekwame leraren (VO-raad, 2022). Uit onderzoek van Centerdata blijkt dat landelijk bijna 10% van de werkgelegenheid voor leraren niet wordt ingevuld (AOB, 2022).

Economische trends

Het onderwijs wordt momenteel voor het grootste gedeelte gefinancierd op basis van het aantal leerlingen of diploma’s. Een belangrijk vraagstuk voor de toekomst is op welke manier de financiering voor leven lang leren eruit gaat zien. Krijgt straks iedereen leerrechten of een eigen potje? En wat gaat de rol van de werkgever hierin worden? Als studenten geen vast traject meer doorlopen, maar via modules een eigen gewenst pakket kunnen samenstellen, heeft dit wellicht invloed op de financiering van het onderwijs. De gevolgen en de impact hiervan zijn nog onzeker (Jester Strategy, 2022).

Door de ontwikkeling van de kenniseconomie is de levensduur van kennis steeds korter geworden. Als gevolg hiervan wordt de vaardigheid om levenslang en zelfstandig te leren steeds belangrijker. In de toekomst zullen ook de vereiste vaardigheden op de arbeidsmarkt veranderen. Zo wordt het voor bijna alle banen belangrijk dat werknemers data goed kunnen analyseren, interpreteren en presenteren. Daarnaast wordt ook (interdisciplinair) samenwerken nog belangrijker. De ontwikkeling van een duurzame economie zorgt ervoor dat aandacht voor het milieu en milieueducatie steeds meer een plek krijgt in het onderwijs (Duurzaam Onderwijs, 2020).

Sociaal-culturele trends

Sociale en culturele ontwikkelingen hebben vaak een impact op het onderwijs. Belangrijke trends die momenteel al merkbaar zijn in het onderwijs is het groeiende maatschappelijk bewustzijn voor gezondheidskwesties en een groter draagvlak voor gendergelijkheid en/of diversiteit en inclusiviteit. Het onderwijs zal in de toekomst mogelijk een grotere rol spelen in gezondheidseducatie. Ook de gezondheid van leraren is cruciaal, waarbij meer aandacht moet gaan naar het voorkomen van burn-out en depressies bij leraren. Om dit te bereiken moet de toenemende druk op het takenpakket van de leraar goed worden opgevolgd. Wat gendergelijkheid betreft, moet het onderwijs volgens verschillende auteurs extra aandacht besteden aan de ontwikkeling van ondernemende vaardigheden en leiderschapsvaardigheden bij meisjes en vrouwen (Duurzaam Onderwijs, 2020).

Technologische trends

Er zijn veel technologische trends die het onderwijs beïnvloeden en vormgeven. Aan de ene kant hebben deze invloed op onderwijsmethoden en de manier van lesgeven. Aan de andere kant hebben deze invloed op de inhoud van het onderwijs en welke vaardigheden belangrijk zijn. Een belangrijke technologische trend is de komst van het hybride onderwijs. Inmiddels is deze trend op de meeste onderwijsinstellingen al realiteit. Scholen zitten midden in een versnelde transformatie van fulltime lesgeven op afstand, naar een combinatie van fysiek en digitaal lesgeven. De rol van ICT is hierbij cruciaal! Sommige scholen werken al met Teams, Google Classroom en andere applicaties (Visma Advitrae, 2021). De kunst is om dit vast te houden en structureel onderdeel te maken van het onderwijs.

Technologische trends gaan ook een impact hebben op digitaal leren en het leerproces. Technologieën als big data, AI en gamification zorgen ervoor dat onderwijs meer op maat kan worden aangeboden waardoor het persoonlijker wordt. Daarnaast maken zij het leerproces effectiever, toegankelijker en plezieriger. Na de toekomst wordt een toenemende transitie verwacht naar innovatielabs, makerspaces en onderwijs voor duurzame ontwikkeling (van Hooijdonk, 2021).

Ecologische trends

De klimaatdoelstellingen verwachten van iedereen de komende jaren een bijdrage. Voor het onderwijs heeft dit als gevolg dat duurzaamheidsvraagstukken en de bijbehorende kennis en kunde steeds meer een plek krijg in het curriculum. Het onderwijzen over een complex probleem zoals klimaatverandering vraagt om meer dan theoretische kennis van docenten. Studenten moeten ook competenties ontwikkelen die hen kunnen helpen bij het oplossen van dit soort complexe problemen. Voorbeelden hiervan zijn observatievaardigheden, nieuwsgierigheid en samenwerking met andere belanghebbenden. Volgens hoogleraar Arjen Wals bereiden scholen hun leerlingen onvoldoende voor op klimaatverandering en de omslag naar duurzame energie. Zo zouden duurzaamheid en klimaatverandering al in het basisonderwijs besproken moeten worden (One World, 2019) (SienceGuide, 2021).

Politiek-juridische trends

Vanuit de Rijksoverheid zijn er veel regelingen om leven lang ontwikkelen te stimuleren. Voor volwassenen is permanent leren de nieuwe vorm van zekerheid om grip te krijgen op hun loopbaan en hun eigen ontwikkeling in de snel veranderende arbeidsmarkt. Deze ontwikkelingen hebben als gevolg dat de samenwerkingen tussen het onderwijs en het bedrijfsleven complexer wordt. Het onderwijs verandert voortdurend als gevolg van beleidsimpulsen en maatschappelijke ontwikkelingen en ook in het bedrijfsleven zijn stevige veranderingen als gevolg van marktontwikkelingen en innovatie. Het is aan de onderwijsinstellingen om deze ontwikkelingen met elkaar te blijven verbinden zodat er een optimale aansluiting blijft bestaan tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt (S-BB, 2022).

Conclusie

De komende jaren komen er veel trends en ontwikkelingen aan die een impact gaan hebben op het onderwijs. Sommige daarvan zijn nu al voelbaar en zichtbaar en zullen de komende periode meer impact gaan hebben. Gezien de vele veranderingen die al hebben plaatsgevonden mogen we er best vertrouwen in hebben dat we flexibel genoeg zijn om de trends die op ons af komen te tackelen en de kansen te benutten. Zaak is wel om de ontwikkelingen goed te monitoren en er tijdig beleid op te maken.

Wise up heeft ervaring met opdrachten voor het onderwijs, zowel op het gebied van advies/onderzoek als projectmanagement. Mocht je nog vragen hebben over het bovenstaande blog of wil je graag eens is gesprek? Neem dat contact met ons op.

Als je meer wilt weten over trends in het onderwijs, download dan snel het whitepaper
“De 5 nieuwste trends in het onderwijs”.