De nood rondom het oplopende lerarentekort is hoog. Dit zorgt voor structureel personeelstekort in onder andere de brede onderwijssector. In dit blog analyseren wij het lerarentekort en de, nu al voelbare, gevolgen. Daarnaast gaan we in op mogelijke oplossingen hiervoor.

De nood is hoog

Op 3 februari verscheen de kamerbrief met de stand van zaken over het lopende onderzoek naar aanvullende maatregelen voor het aanpakken van de arbeidsmarktkrapte. In deze brief wordt expliciet stilgestaan bij het structurele personeelstekort in onder andere de brede onderwijssector. Het kabinet zal zich dan ook in de aanpak van de arbeidsmarktkrapte in eerste instantie richten op het onderwijs (en de zorg).

Hoe hoog de nood is binnen het onderwijs, blijkt onder andere uit een interview dat recent in het Parool verscheen met de titel: “Klassiek onderwijs met vaste leraar voor de klas verdwijnt in Amsterdam”. In het artikel wordt het Noodplan Lerarentekort Amsterdam uit 2020 aangehaald. Een plan waarin een vierdaagse lesweek en onbevoegden voor de klas als oplossing worden genoemd. Nu, een kleine drie jaar later presenteren de Amsterdamse besturen plannen die nog verder reiken. Wisselende professionals zoals kunstenaars, accountants en musici geven (onbevoegd) les en ook zullen kleine scholen moeten worden samengevoegd. Het interview in het Parool zorgde voor veel ophef onder Amsterdamse onderwijsprofessionals. PO-Raadvoorzitter Weima reageert hierop met de boodschap dat een bevoegde leraar voor de klas het uitgangspunt blijft.

Hoe groot is het probleem eigenlijk?

In het primair onderwijs gaat het om een tekort van inmiddels 9,5%. In de vijf grootste steden gaat het zelfs om 15,2%. En op de achterstandsscholen is de situatie nog schrijnender met een tekort van drie tot vier leraren op elke tien leraren! Het goede nieuws is dat de instroom op de pabo is gestegen de laatste jaren maar het is wel nodig studenten en afgestudeerden goed te begeleiden om te voorkomen dat zij afknappen door overvraging of een te hoge werkdruk.

Ook in het voorgezet onderwijs nemen de tekorten toe en dan met name in de vakken Nederlands, Duits, Frans, informatica, natuurkunde, scheikunde, wiskunde en klassieke talen. Het MBO kan vooralsnog voorzien in de benodigde docenten maar ook daar zullen tekorten ontstaan. Aangezien in bijna alle sectoren van het bedrijfsleven tekorten heersen, zal dit ook effect hebben in de beroepsgerichte vakken in het MBO.

Oplossingen

De ministers komen met een landelijke strategie, maar bevelen in de aanpak samenwerking op regionaal niveau aan. Er worden regionale platforms ingericht waarin de bestaande initiatieven die bezig zijn met de krapte te verenigen, zoals de Regionale Aanpak Personeelstekorten (RAP), Samen Opleiden en de regionale allianties. Deze nieuwe platforms gaan RATO heten (Regionale aanpak Toekomst Onderwijsarbeidsmarkt). Ook gaat de overheid aan de slag met het bouwen van een dashboard zodat scholen gaan beschikken over relevante data en sturingsinformatie.

Welke regie neemt uw organisatie?

Het is belangrijk dat de overheid nadenkt over oplossingen maar ik wil ervoor pleiten dat elk schoolbestuur haar eigen strategie bepaalt, die aansluit bij de regionale trends en ontwikkelingen. En natuurlijk bij de strategie en ambitie die het bestuur nastreeft! De landelijke maatregelen bieden een kapstok en een pallet met mogelijke oplossingsrichtingen, echter elk schoolbestuur kent haar eigen omgeving als geen ander en kan de context duiden.

Een goede analyse van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens van het huidige én gewenste personeelsbestand zijn het startpunt om de knelpunten te inventariseren. Bij de kwantitatieve analyse en het schetsen van gewenste scenario’s is het Scenariomodel PO een bruikbaar instrument voor het primair onderwijs en het  Scenariomodel-VO voor het voortgezet onderwijs.

Na een zorgvuldige analyse formuleert het bestuur haar éigen HR-speerpunten en oplossingen voor de korte en langere termijn. Via hun eigen beleid kunnen schoolbesturen werk maken van onderwerpen als employer branding, begeleiding van nieuwe medewerkers, duurzame inzetbaarheid, professionele ontwikkeling en loopbaanontwikkeling.

Momenteel ondersteun ik, samen met mijn collega Bart Rikken, een schoolbestuur voor primair onderwijs bij bovenstaande uitdagingen. We helpen het bestuur bij het verzamelen van de kwantitatieve en kwalitatieve gegevens, het opstellen van de analyse en het uitbrengen van adviezen die een oplossing bieden voor de knelpunten van dit bestuur. In dié specifieke regio, aansluitend bij hún eigen strategische beleidsplannen. Het resultaat? Een beleidsdocument ‘strategische personeelsplanning’ op basis waarvan door het bestuur een voortschrijdende meerjarenformatie voor vijf jaar wordt opgesteld. Daarin is uiteraard rekening gehouden met de leerlingprognoses en de dynamiek van het personeelsbestand. Het document bevat een heldere strategie en koers voor 2024-2028 en beschrijft SMART activiteiten om te zorgen voor voldoende medewerkers en de juiste persoon op de juiste plaats; nu en in de toekomst!

Ik denk heel graag met u mee over interventies die passen bij uw school of schoolbestuur. Neem gerust contact met me op!

Wil je meer inzicht in hoe onderwijs kan verbeteren, innoveren en o.a. het lerarentekort kan aanpakken? Download dan nu onze whitepaper: