De Nederlandse samenleving groeit en wordt meer divers door o.a. immigratie. Dit blijkt onder andere uit cijfers van het CBS. Ter illustratie is de Nederlandse samenleving van januari tot en met september 2022 zo’n 317.900 nieuwkomers rijker (CBS, oktober 2022). Hiervan kwamen ongeveer 97.000 mensen naar Nederland in verband met de oorlog in Oekraïne. De verwachting is dat deze cijfers zullen toenemen. Hierbij kun je de belangrijke vraag stellen: leidt deze diversiteit ook tot een hogere inclusie binnen de Nederlandse samenleving? In dit blog gaan we hier verder op in.

Voor de diversiteit, gelijkwaardigheid (equity) en inclusie (DEI) professionals is het antwoord op de vraag of diversiteit automatisch tot meer inclusie leidt kort, namelijk: Nee. Zeker niet zelfs. In het kort heeft diversiteit betrekking op alles wat een persoon uniek maakt. Denk hierbij aan surface level diversiteit, zoals leeftijd, sekse, etniciteit of andere fysieke attributen, zoals het dragen van een hoofddoek. En deep level diversiteit heeft betrekking op niet direct observeerbare kenmerken, zoals overtuigingen, normen en waarden. Equity gaat om het creëren van gelijkwaardige kansen voor mensen, die op basis van bijvoorbeeld stereotypering, geen gelijke toegang hebben tot deze kansen, denk bijvoorbeeld aan kansen binnen het onderwijs, de arbeidsmarkt en woningmarkt. Met het bereiken van inclusie, voelt de persoon zich veilig, welkom en kan de unieke persoon zelf zijn. Pas als er structureel en proactief wordt geïnvesteerd in de kansen van mensen en de relatie tussen mensen, kan diversiteit tot verhoogde inclusie leiden. Binnen de Nederlandse samenleving vraagt dit om samenwerking.

Diverse instanties

Binnen het huidige inburgeringsproces van nieuwkomers is er sprake van samenwerking op verschillende niveaus: nationaal, regionaal en lokaal. Diverse instanties werken samen, zoals de Rijksoverheid, het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA), Divosa, de VNG, lokale gemeenten, bedrijven en vluchtelingen-, vrijwilligers- en overige organisaties. Samen zetten zij zich actief in om met passende oplossingen te komen voor de problemen die levens van vluchtelingen en andere nieuwkomers direct beïnvloeden.

Daarbij ligt de regie van het inburgeringsproces bij de lokale gemeenten. De Rijksoverheid decentraliseert namelijk de taken met betrekking tot de inburgering met de Wet inburgering 2021. Met ingang van 1 januari 2022 zijn de lokale gemeenten verantwoordelijk op het inburgeringsproces van de nieuwkomers (Divosa, 2022). Centraal staat het ‘duale traject’. Dit houdt in dat de inburgeraar al tijdens het inburgeringsproces kennis maakt met de Nederlandse arbeidsmarkt. Dit kan doormiddel van vrijwilligerswerk, maar ook een volledig betaalde baan. Belangrijk blijft de samenwerking op regionaal en lokaal niveau.

Het inburgeringsbeleid en DEI

Deze duale trajecten kunnen leiden tot een verhoogde inclusie. Immers, van de inburgeraar wordt verwacht dat de persoon deelneemt aan de Nederlandse arbeidsmarkt. Daarnaast leert de inburgeraar de Nederlandse taal, volgt de persoon lessen over Nederlandse culturele waarden in een cursus Kennis Nederlandse Maatschappij en wordt de persoon begeleid door coaches (klantmanagers) van de gemeenten. Kortom, van nieuwkomers, statushouders en later inburgeraars wordt veel verwacht.

In hoeverre relateert het huidige inburgeringsbeleid zich aan diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie? De inburgeraar leert de Nederlandse taal, volgt lessen over de Nederlandse normen en waarden, participeert doormiddel van (vrijwilligers)werk en krijgt hierbij begeleiding van klantmanagers. Het valt te beargumenteren dat deze elementen de kansen van inburgeraars op de Nederlandse arbeidsmarkt vergroot. Tegelijkertijd kun je de vraag stellen in hoeverre de persoon zich veilig, welkom en uniek voelt. Want deelname aan de Nederlandse samenleving gaat verder dan deelname aan de Nederlandse arbeidsmarkt.

Ontwikkeling binnen de Nederlandse samenleving

Dit vraagt ook een ontwikkeling binnen de Nederlandse samenleving. In het huidige inburgeringsproces staat de ontwikkeling van de inburgeraar centraal. Er dient meer geïnvesteerd te worden in de relatie tussen mensen binnen de Nederlandse samenleving om uiteindelijk tot inclusie te komen. Overheden kunnen kennisdeling zichtbaar en toegankelijk maken. Hoe leert men over de culturele waarden van de inburgeraar? Hoe en waar ontmoet ik mensen? Kan ik zelf bijdragen? De Nederlandse overheid en lokale gemeenten hebben hierbij de regie, maar ook individuele inwoners zetten zich in. Een goed voorbeeld is Takecarebnb, welke een tussenoplossing biedt voor het woningtekort.

Het structurele woningtekort heeft ook nadelige effecten op nieuwkomers en het inburgeringsproces. Nieuwkomers worden namelijk gekoppeld aan een gemeente, maar verblijven in een azc totdat er een passende woning is gerealiseerd. Door het structurele tekort aan woningen moeten de nieuwkomers vaak lang wachten op een geschikte woning. Dit is frustrerend en demotiverend voor nieuwkomers, omdat zij meestal pas kunnen starten met de inburgering als ze een eigen woning hebben. Takecarebnb biedt een tussenoplossing in de vorm van een logeerregeling bij een gastgezin in de gemeente, waarbij de nieuwkomer dus al kan verhuizen naar de gemeente. Daar kan starten met de inburgering en zo al de eerste stappen kan zetten om een eigen leven in Nederland op te bouwen. En tegelijkertijd leert het gastgezin van bijvoorbeeld de culturele waarden van de nieuwkomer en andersom.

Belangrijk om mee te nemen

Centraal in dit blog staat hoe het inburgeringsbeleid zich verhoudt tot de principes van diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie. Belangrijk voor het vormen en uitvoeren van het inburgeringsbeleid zijn in ieder geval de volgende elementen:

• Bied de inburgeraar meer gelijkwaardige kansen, doormiddel van (taal)cursussen en coaching van klantmanagers. En wees creatief, wat kan de individuele inburgeraar nog meer helpen?
• Creëer draagvlak binnen de Nederlandse samenleving door kennisdeling en kennismaking.
• Inclusie stopt niet na het inburgeringsproces.

Conclusie

De Nederlandse samenleving groeit en wordt meer divers door o.a. immigratie. Dagelijks werken gepassioneerde professionals hard om gelijkwaardige kansen te creëren voor nieuwkomers, statushouders en inburgeraars. Om uiteindelijk te komen tot inclusie dient er geïnvesteerd te worden in de kansen van personen en de relaties tussen personen. Wil je hier over doorpraten, neem dan vooral contact op met Ruben Samuels, onze Consultant Sociaal Domein. Hij denkt graag mee over onderwerpen binnen diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie.