Statushouders naar werk: hoe gemeenten en werkgevers samen de doorstroom kunnen versnellen

Tijdens mijn werk bij Wise up consultancy heb ik diverse opdrachten mogen vervullen op het gebied van inburgering, onder andere als beleidsmedewerker Inburgering en Oekraïners bij verschillende gemeenten. In mijn huidige rol als projectleider bij het Aanvalsplan Techniek richt ik me op het meer toeleiden van statushouders naar banen in de techniek.

Deze ervaringen hebben me laten zien hoe ingewikkeld en tijdrovend het inburgerings- en arbeidsintegratietraject voor statushouders kan zijn. Ondanks hun potentieel en vaardigheden raken statushouders vaak verstrikt in processen die niet aansluiten bij hun behoeften en arbeidsmarktkansen (SER, 2022). Dit staat in contrast tot de grote arbeidstekorten in sectoren zoals techniek en zorg.

In deze blog ga ik dieper in op de verschillende benaderingen van gemeenten en werkgevers en bied ik concrete oplossingen om deze visies beter op elkaar af te stemmen. Samen kunnen zij zorgen voor een snellere en efficiëntere doorstroom naar de arbeidsmarkt voor statushouders.

Lang en complex proces

Tijdens mijn opdrachten binnen de Inburgering is me opgevallen dat het gehele proces meer tijd in beslag neemt dan verwacht. Statushouders, die vaak al maanden tot jaren in onzekerheid hebben geleefd, worden bij aankomst in Nederland geconfronteerd met een systeem waarin het lang kan duren voordat ze daadwerkelijk aan de slag kunnen. Daarna duurt het vaak lang voordat ze daadwerkelijk een woning toegewezen krijgen (EenVandaag, 2024) en statushouders aan hun inburgeringstraject kunnen beginnen. Laten we niet vergeten dat deze doelgroep ook veel verplichtingen heeft; het verhuizen naar een nieuwe woning, het leren kennen van de gemeente en de buurt, taallessen, kennismaking met Nederlandse normen en waarden, het regelen van zorg en het vinden van werk.

Enkele partners dit bij dit proces betrokken zijn

Om de integratie van statushouders goed te laten verlopen, zijn er veel verschillende partijen betrokken, Hoewel ieder van deze partners zich inzet om de integratie te bevorderen, zijn de trajecten niet altijd goed op elkaar afgestemd.

Enkele partners die een belangrijke rol spelen in het toeleiden van statushouders naar werk:

1. Gemeenten: Gemeenten coördineren het inburgeringstraject en leggen daarbij de nadruk op taal en maatschappelijke integratie. Hun benadering varieert echter sterk per gemeente, wat het voor werkgevers lastig maakt om bij dit beleid aan te sluiten. Door deze verschillen vallen sommige statushouders soms tussen wal en schip.
2. Onderwijsinstellingen: Taalcursussen en beroepsopleidingen zijn essentieel, maar sluiten niet altijd aan bij de behoeften van de arbeidsmarkt. Statushouders volgen vaak drie dagdelen taalonderwijs per week, wat weinig ruimte laat voor werkervaring. Wisselende lesroosters en beperkte kinderopvang maken het bovendien lastig om werk en opleiding te combineren.
3. Werkgevers: Veel werkgevers willen graag bijdragen aan de integratie van statushouders, maar weten niet altijd hoe. Ze hebben behoefte aan informatie over de vaardigheden die statushouders meebrengen, de regels die per gemeente gelden en de vormen van begeleiding die nodig zijn (Kennisplatform Integratie & Samenleving, 2020). Daarnaast is er behoefte aan ondersteuning bij culturele aspecten, zoals het omgaan met verschillen in werkcultuur en verwachtingen op de werkvloer.

Verschillende visies

Gemeenten en werkgevers spelen beiden een cruciale rol in de integratie van statushouders, maar hun benaderingen verschillen aanzienlijk (Rijksoverheid, 2024). Gemeenten zien statushouders in de eerste plaats als nieuwe inwoners die een stabiele basis nodig hebben voordat zij de arbeidsmarkt betreden. Daarom ligt de nadruk op taallessen, huisvesting en maatschappelijke begeleiding. Deze aanpak draagt bij aan een geleidelijke integratie, maar kan ervoor zorgen dat statushouders lang wachten voordat zij kunnen werken (SER, 2019).

Werkgevers daarentegen beschouwen statushouders vooral als gemotiveerde arbeidskrachten, die ze graag zo snel mogelijk willen inzetten. Zeker in sectoren zoals techniek, waar personeelsschaarste groot is, hebben werkgevers behoefte aan praktische, kortere integratietrajecten die direct met werk gecombineerd kunnen worden. Hun focus ligt meer op vaardigheden en productiviteit, en minder op uitgebreide taal- of cultuurtrainingen.

Deze verschillende visies leiden tot knelpunten. Gemeenten leggen de nadruk op stabiliteit en het volgen van de leerroutes binnen de inburgering, terwijl werkgevers vaak zo snel mogelijk aan de slag willen met statushouders, maar hiervoor niet altijd voldoende tijd is naast het volgen van de taal binnen de leerroutes (SER, 2019). Deze uiteenlopende benaderingen zorgen ervoor dat statushouders vaak niet precies weten aan welke eisen ze moeten voldoen. Daarnaast kan de samenwerking tussen gemeenten en werkgevers uitdagend zijn, waardoor statushouders zich soms aan tegenstrijdige verwachtingen moeten aanpassen.

Ondanks deze verschillende benaderingen streven gemeenten en werkgevers hetzelfde doel na: een succesvolle integratie van statushouders. Door elkaars sterke punten te benutten, kunnen zij elkaar versterken. Enkele manieren om deze samenwerking te versterken:

• Hybride leerwerktrajecten, waarin statushouders werken en tegelijkertijd taal- en cultuurondersteuning krijgen. Onderzoek door de SER (2019) heeft aangetoond dat werk een sterke motor is voor taalontwikkeling en integratie, omdat statushouders in de praktijk taalvaardigheden en vaktermen leren die ze direct kunnen toepassen.
• Regionale samenwerkingen tussen gemeenten, werkgevers en onderwijsinstellingen (ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2023). Duidelijke afspraken en een gezamenlijke visie op integratie kunnen zorgen voor meer transparantie en efficiëntie.
• Werkplekondersteuning, zoals het inzetten van taalcoaches op de werkvloer, biedt statushouders de kans om in de praktijk te leren (Kennisplatform Integratie & Samenleving, 2020). Dit maakt het makkelijker om de taalvaardigheid snel te ontwikkelen in een context die direct relevant is voor hun werk.

Hoewel gemeenten en werkgevers verschillende visies hebben, streven ze naar hetzelfde doel: statushouders een plek bieden in de Nederlandse samenleving en op de arbeidsmarkt. Door de krachten te bundelen kunnen beide partijen bijdragen aan een integratie die statushouders sneller laat doorstromen naar werk. Zo dragen ze niet alleen bij aan de integratie van nieuwkomers, maar spelen ze ook in op de krapte op de arbeidsmarkt. 

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.