LLO als wettelijke taak: concurrentie of synergie tussen publiek en privaat onderwijs?

Wat als publieke onderwijsinstellingen straks verplicht worden om volwassenenonderwijs aan te bieden? Door snelle technologische ontwikkelingen, structurele arbeidsmarktkrapte en de groeiende kloof in sociale kansen is Leven Lang Ontwikkelen (LLO) urgenter dan ooit. Om daarop in te spelen, verkent het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de mogelijkheden om LLO als wettelijke taak op te nemen voor publieke onderwijsinstellingen. Dit heeft grote gevolgen voor mbo-instellingen, hogescholen, universiteiten én private opleiders. In deze blog ontdek je hoe het speelveld tussen publiek en privaat onderwijs verandert. Waar samenwerking kansen biedt – en waar concurrentie dreigt.

LLO als wettelijke taak

De kern van LLO is dat onderwijs en ontwikkeling niet ophoudt na een initiële opleiding (zoals mbo, hbo of universiteit). Bijscholing, omscholing en persoonlijke groei spelen voortdurend een rol gedurende iemands loopbaan en leven. LLO omvat dan ook alle vormen van onderwijs: van formeel onderwijs, zoals diploma’s en certificaten, tot kortdurende cursussen, trainingen, werkplekleren en vaardigheidsontwikkeling via praktijkervaring. Wanneer LLO een wettelijke taak wordt, zijn mbo-, hbo- en wo-instellingen verplicht om structureel en flexibel bij te dragen aan modulair scholingsaanbod en samenwerking op het gebied van LLO.

Publiek versus privaat: een veranderend speelveld

Publieke onderwijsinstellingen vervullen van oudsher een centrale rol in het opleiden van jongeren via initiële opleidingen. Door snelle technologische ontwikkelingen, structurele arbeidsmarktkrapte en dalende studentenaantallen in de afgelopen tien jaar groeit echter de noodzaak om bestaande medewerkers bij te scholen en vacatures vaker te vervullen met volwassenen die uit andere sectoren instromen. In sommige sectoren moet inmiddels zelfs tot 70% van de openstaande functies worden ingevuld door zij-instromers om de arbeidsmarkttekorten te kunnen opvangen.

Deze ontwikkelingen zorgen voor een sterk toenemende vraag naar volwassenenonderwijs, een terrein waarop publieke instellingen traditioneel minder actief zijn geweest. Daarom richten steeds meer mbo-scholen, hogescholen en universiteiten zich op het ontwikkelen en aanbieden van flexibele onderwijsprogramma’s voor volwassenen. Toch blijft hun aandeel voorlopig beperkt: momenteel wordt ongeveer 85% van het volwassenenonderwijs verzorgd door private opleiders. Ook bij de private opleiders blijft er een toenemende focus op het ontwikkelen en aanbieden van aanbod voor volwassenen, dit blijkt uit de sterke groei van het aantal private onderwijsaanbieders en hun onderwijsaanbod in de afgelopen jaren.

Concurrentie of synergie?

Door de groeiende vraag naar bij- en omscholing, de toetreding van publieke onderwijsinstellingen tot de markt voor volwassenenonderwijs en de toename van het aantal private aanbieders, is de concurrentie op deze markt aanzienlijk verscherpt. Hierdoor wordt de roep om duidelijke afspraken tussen publiek en privaat onderwijs steeds groter.

De uitbreiding van LLO als wettelijke taak brengt verschillende risico’s met zich mee. Zo dreigt versnippering voor lerenden, die mogelijk niet meer weten waar zij terechtkunnen met hun leervraag. Ook de bewaking van de inhoudelijke kwaliteit vraagt blijvende aandacht. Werkenden en werkgevers ervaren dat het formele onderwijs vaak onvoldoende vraaggericht, flexibel en wendbaar is om goed op hun ontwikkelbehoeften in te spelen. Daarnaast kan publieke financiering voor LLO de positie van private opleiders onder druk zetten, terwijl juist daar veel waardevolle kennis en expertise aanwezig is in het inrichten van vraaggericht en flexibel onderwijs.

Tegelijkertijd bieden samenwerkingen tussen publieke en private onderwijsinstellingen kansen om snel in te spelen op actuele thema’s en nieuwe technologieën, zonder dat het volledige onderwijsaanbod direct hoeft te worden aangepast. Wanneer de vraag naar nieuwe kennis en vaardigheden groeit of maatschappelijke relevantie toeneemt, kunnen publieke instellingen deze initiatieven verder uitbouwen tot bredere programma’s. In de praktijk ontstaan al succesvolle samenwerkingen: zo werken mbo-scholen en bedrijfs(tak)scholen samen aan beroepsopleidingen en ontwikkelen hogescholen in samenwerking met het bedrijfsleven omscholingstrajecten voor werkenden. Met duidelijke rolverdeling en afspraken over financiën kunnen deze voorbeelden nog verder groeien.

Conclusie

De opname van Leven Lang Ontwikkelen (LLO) als wettelijke taak voor publieke onderwijsinstellingen biedt grote kansen, maar vraagt ook om scherpe keuzes. De markt voor volwassenenonderwijs verandert snel: de concurrentie tussen publieke en private partijen neemt toe, terwijl lerenden juist gebaat zijn bij een samenhangend en vraaggericht aanbod. Zonder duidelijke afspraken dreigen versnippering en kwaliteitsverlies verder toe te nemen.

Tegelijkertijd laten samenwerkingen tussen publieke en private onderwijsinstellingen zien dat het mogelijk is om flexibel en wendbaar in te spelen op actuele ontwikkelingen, waarbij de onderwijskwaliteit behouden blijft, de sterke kanten van beide partijen worden benut en stevige concurrentie wordt voorkomen.

Óf LLO daadwerkelijk een wettelijke taak wordt, zal de tijd leren. Onderwijsmanagers en beleidsmakers doen er echter verstandig aan zich nú voor te bereiden op deze veranderende marktpositie. Door strategisch samen te werken met private opleiders, kunnen zij de kracht van beide werelden benutten en bijdragen aan een toekomstbestendig stelsel voor Leven Lang Ontwikkelen.

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.