Op demografisch gebied doet zich een aantal belangrijke trends voor. De veranderingen die deze demografische trends met zich meebrengen hebben impact op onze samenleving, organisaties, onderwijsinstellingen en gemeenten. In dit blog hebben we de belangrijkste demografische trends voor 2024 op een rij gezet. En onderzocht wat deze trends betekenen voor de arbeidsmarkt en het onderwijs. Daarnaast hebben we oplossingen ontwikkeld om het meeste uit deze trends te kunnen halen. Al deze demografische trends hebben invloed op de economie, de politiek, de cultuur en de maatschappij als geheel. Het is belangrijk om deze trends te begrijpen en erop te anticiperen om de uitdagingen en kansen die ze met zich meebrengen effectief aan te kunnen pakken.

De belangrijkste demografische trends

De Nederlandse bevolking is de komende jaren sterk aan verandering onderhevig. De belangrijkste demografische veranderingen zijn de aanhoudende bevolkingsgroei, de toenemende vergijzing en de groeiende diversiteit. Deze veranderingen hebben grote gevolgen voor veel maatschappelijke terreinen. De 6 belangrijkste demografische trends zijn hieronder uitgewerkt:

1. Vergrijzing: Veel landen hebben te maken met een vergrijzende bevolking, waarbij het aantal ouderen toeneemt ten opzichte van het aantal jongeren. Dit komt doordat mensen steeds langer leven en het geboortecijfer afneemt. De vergrijzing van de bevolking kan leiden tot een tekort aan arbeidskrachten, vooral op het gebied van de gezondheidszorg en de zorg voor ouderen. Ook kan het leiden tot een veranderende vraag naar producten en diensten, bijvoorbeeld als gevolg van veranderende consumptiepatronen van ouderen.
2. Verstedelijking: Er is een sterke trend van verstedelijking gaande. Meer en meer mensen trekken naar de steden om te wonen en te werken. Dit heeft invloed op de manier waarop steden worden ontworpen en op het verkeer en de infrastructuur in deze steden. De trend van verstedelijking kan leiden tot veranderingen in de vraag naar arbeid, bijvoorbeeld op het gebied van infrastructuur, bouw en dienstverlening in steden. Ook kan het de beschikbaarheid van arbeidskrachten beïnvloeden, aangezien mensen van het platteland naar de stad verhuizen om te werken.
3. Migratie: Er is een toename van de internationale migratie, met name als gevolg van economische, politieke en sociale factoren. Dit kan leiden tot culturele diversiteit en uitdagingen op het gebied van integratie. Migratie kan leiden tot veranderingen in de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld doordat mensen met verschillende culturele achtergronden en vaardigheden zich op de arbeidsmarkt begeven. Het kan ook leiden tot uitdagingen op het gebied van integratie en discriminatie op de arbeidsmarkt.
4. Daling van het geboortecijfer: In veel landen daalt het geboortecijfer, waardoor de bevolking niet langer vanzelf groeit. Dit kan leiden tot uitdagingen op het gebied van vergrijzing en de beschikbaarheid van arbeidskrachten. De daling van het geboortecijfer kan leiden tot een krapte op de arbeidsmarkt, vooral in sectoren waar veel vraag is naar jonge werknemers. Het kan ook leiden tot veranderingen in de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld doordat werkgevers meer concurreren om werknemers.
5. Technologische vooruitgang: Technologische vooruitgang verandert de manier waarop mensen leven en werken. Er zijn bijvoorbeeld steeds meer banen die geautomatiseerd worden, wat kan leiden tot veranderingen in de arbeidsmarkt en banenverlies tot gevolg kan hebben. Technologische vooruitgang kan leiden tot veranderingen in de aard van werk en de vaardigheden die vereist zijn op de arbeidsmarkt. Hierdoor ontstaat de noodzaak voor werknemers om nieuwe vaardigheden aan te leren.
6. Toename van de diversiteit: Er is een toename van diversiteit op het gebied van ras, etniciteit, cultuur en gender. Dit heeft invloed op de manier waarop samenlevingen worden gevormd en hoe mensen met elkaar omgaan. De toename van diversiteit op de arbeidsmarkt kan leiden tot meer inclusieve werkomgevingen en nieuwe kansen op het gebied van productontwikkeling en klantenservice. Het kan ook leiden tot uitdagingen op het gebied van discriminatie en culturele integratie.

Wat betekenen deze demografische trends

Deze trends hebben een impact op de arbeidsmarkt en het onderwijs. Voor de arbeidsmarkt betekenen vergrijzing en een dalend geboortecijfer (ontgroening) een krimpende beroepsbevolking. Dit betekent dat er minder mensen beschikbaar zijn om te werken. Het aanbod van arbeidskrachten neemt af, waardoor het moeilijker kan worden om vacatures te vervullen en economische groei te ondersteunen. Met een groter aantal oudere mensen die met pensioen gaan, kan er een grotere druk ontstaan op sociale voorzieningen, zoals pensioenstelsels en gezondheidszorg. De ontwikkeling van de werkelijk werkzame beroepsbevolking hangt af van de vraag of de arbeidsdeelname van ouderen, vrouwen, mensen met een migratieachtergrond en mensen met een langdurige aandoening zal stijgen. Naar verwachting stagneert het aantal beschikbare arbeidskrachten vanaf 2025. Bij onveranderde omstandigheden zullen minder mensen meer werk moeten verrichten.

De toekomstige leerlingenaantallen in het basisonderwijs zullen volgens de CBS-bevolkingsprognose tot 2030 niet veel veranderen, waarna er een groei wordt verwacht. Voor het voortgezet onderwijs wordt een lichte daling verwacht tot 2035. Naast het aantal kinderen is ook de toenemende diversiteit van leerlingen een belangrijke factor. Dit komt door zowel de groei van het aantal mensen met een migratieachtergrond als de steeds gevarieerdere herkomst van migranten. Dit stelt hogere eisen aan het onderwijs. Met name in wijken waar veel migranten met een lagere opleiding zich vestigen kan dit leiden tot stapeling van problemen.

Het aantal studenten in het hoger onderwijs hangt niet alleen af van het aantal jongeren, maar vooral van de keuzes die jongeren maken met betrekking tot vervolgonderwijs en studierichting. De instroom van internationale studenten speelt hierbij een rol. Daarnaast is het ook belangrijk om te kijken naar het percentage uit de in Nederland wonende kinderen met een migratieachtergrond dat doorstroomt naar het hoger onderwijs.

Met een krimpende beroepsbevolking kan de druk op bedrijven om efficiënter te werken en te innoveren toenemen. Technologische vooruitgang en automatisering kunnen helpen om het gebrek aan arbeidskrachten te compenseren en productiviteitswinsten te realiseren. Dit kan leiden tot een verschuiving in de gevraagde vaardigheden op de arbeidsmarkt, waarbij bepaalde banen worden geautomatiseerd en nieuwe banen ontstaan die verband houden met nieuwe technologieën.

Wat kun je doen?

Demografische veranderingen hebben een aanzienlijke invloed op organisaties, vooral op het gebied van personeelsbestand, klantensegmenten en productaanbod. Om effectief in te spelen op demografische veranderingen, moeten organisaties een strategische aanpak hanteren die rekening houdt met de volgende aspecten:

1. Onderzoek en analyse van demografische trends

Voer regelmatig onderzoek uit naar demografische trends. Neem vergrijzing, migratiepatronen, geboorte- en sterftecijfers, en socio-economische indicatoren onder de loep. Dit helpt bij het begrijpen van veranderende behoeften en voorkeuren van verschillende demografische groepen.

2. Aanpassing van producten en diensten

Pas producten en diensten aan op basis van demografische trends. Als de vergrijzing toeneemt, overweeg dan bijvoorbeeld producten en diensten te ontwikkelen die gericht zijn op ouderen, zoals gezondheidszorg, technologie voor senioren of vrijetijdsbesteding voor ouderen.

3. Talentmanagement en personeelswerving

Pas wervings- en talentmanagementstrategieën aan om in te spelen op demografische veranderingen. Als er een groeiende ‘pool’ van jonge professionals is, overweeg dan bijvoorbeeld flexibele werkschema’s, digitale technologieën en een inclusieve werkomgeving aan te bieden. Daarnaast blijven werknemers ook steeds vaker langer doorwerken. Zo kunnen ouderen óók een deel van de oplossing zijn.

4. Opleiding en ontwikkeling

Investeer in training en opleiding om ervoor te zorgen dat medewerkers over de juiste vaardigheden en kennis beschikken om effectief te communiceren en te werken met diverse demografische groepen, waaronder verschillende culturele achtergronden en generaties.

5. Maatschappelijke betrokkenheid

Neem deel aan maatschappelijke initiatieven en programma’s die gericht zijn op het ondersteunen van verschillende demografische groepen. Dit toont betrokkenheid bij de samenleving en kan leiden tot positieve relaties met klanten en medewerkers. Het stijgend aandeel ouderen biedt mogelijkheden voor vrijwilligers die maatschappelijke functies kunnen vervullen. Veel maatschappelijke organisaties en verenigingen (zoals voedselbanken, bibliotheken, vluchtelingenwerk, ouderenzorg) draaien op vrijwilligers en ouderen spelen daar vaak een belangrijke rol in. Daarmee kan de veranderende demografie een kans zijn. Zo kunnen ouderen inzetbaar zijn voor maatschappelijke functies.

6. Technologische aanpassingen

Implementeer technologische oplossingen die aansluiten bij de behoeften en verwachtingen van verschillende demografische groepen. Dit kan betrekking hebben op o.a. gebruiksvriendelijke interfaces, meertalige ondersteuning of toegankelijkheidsfuncties. Daarnaast kunnen technologische aanpassingen de arbeidsproductiviteit verhogen door werk anders te organiseren. Ook kan AI in sommige gevallen worden ingezet om werk te vergemakkelijken of soms zelfs uit handen te nemen.

Conclusie

De opbouw van de bevolking in Nederland verandert sterk de komende jaren. Dat leidt tot nieuwe thema’s waar aandacht aan moet worden besteed, zoals immigratie, vergrijzing en ontgroening. Door proactief in te spelen op demografische veranderingen, kan een organisatie haar veerkracht vergroten en actueel blijven in een snel evoluerende omgeving.

In dit blog lichten wij een zestal aspecten uit, waarmee binnen een organisatie rekening kan worden gehouden bij de keuze van een strategie om in te spelen op demografische veranderingen. Door in kaart te brengen welk thema voor de organisatie belangrijk is, kan gefundeerd worden gekozen waaraan beschikbare tijd, geld of energie wordt besteed.

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.