Hoe staat het er op dit moment voor met de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt in de rest van de wereld? Wise up ging voor je op onderzoek uit en brengt het op pakkende wijze in beeld.

In deel 4 van een reeks blogs besteden we aandacht aan het land China. Hoe ziet de arbeidsmarkt er daar op dit moment uit? En hoe is de sociale zekerheid daar georganiseerd? Wat is er anders dan in Nederland? Wat kunnen we ervan leren? En welke tips hebben we voor beleidsmakers?

Door te ontdekken hoe in andere landen wordt gewerkt, leer je hoe het ook anders kan. Hierdoor kun je je beleid evt. aanpassen. Als je de keuze hebt gemaakt, weet je beter waarop te investeren en ontstaat er beweging.

De arbeidsmarkt in China vergeleken met Nederland: wat je moet weten

China is een communistisch land met 1,4 miljard inwoners (RVO, 2022). De CCP (Chinese Communistische Partij) stuurt alles in het land aan: de overheid, het leger, de economie en het justitiële apparaat (NOS, 2021).

Eind jaren zeventig was China nog één van de armste landen ter wereld, inmiddels is het de op één na grootste economie ter wereld (CBS, 2020). Hoe heeft deze omslag zo snel plaats kunnen vinden?

Onder de huidige president Xi Jinping is het land veel kapitalistischer geworden dan het voorheen was (NOS, 2021). Economische en institutionele hervormingen vanaf 1978 leidden onder andere tot meer vrijheid voor industriële bedrijven, privatisering van staatsondernemingen, het openen van universiteiten en het toetreden tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 2001 (CBS, 2020). De vrijheid is toegenomen, maar alle instanties staan onder strenge controle van de CCP.

Volgens president Xi Jinping en het staatspersbureau Xinhua is er in China geen armoede meer (Trouw, 2020). In theorie klopt dit, volgens de World Bank leeft 0% van de Chinese populatie onder de nationaal vastgestelde armoedegrens (World Bank, 2020). Ter vergelijking, in Nederland leeft 15% van de bevolking onder de nationale armoedegrens. Dit percentage heeft dus alles te maken met de armoedegrens die het land in kwestie hanteert. China hanteert een armoedegrens van $1,90 per dag, vergelijkbaar met dat van arme landen. Maar aangezien China de op één na grootste economie ter wereld is kan je je afvragen of dit een reële grens is.

Daarnaast is de inkomensongelijkheid tussen de economische groepen in China erg groot. In de Gini Index van 2019 scoort China een 38.2, vergelijkbaar met de US (41.5), maar bijna tien punten hoger dan Nederland (29.5). De Gini Index meet inkomensongelijkheid op een schaal van 0 tot 100.

De Chinese arbeidsmarkt

China heeft een beroepsbevolking van 806,7 miljoen mensen. De afgelopen jaren zien we een relatieve daling van de beroepsbevolking ten opzichte van het totaal aantal inwoners. Net als andere landen is China aan het vergrijzen.

Arbeidsmigranten van het Chinese platteland die in de steden werk zochten waren erg belangrijk voor de groei van de Chinese economie afgelopen 30 jaar. 1/3 van de 800 miljoen werknemers behoorde tot deze groep. Sinds het coronavirus uitbrak is het aandeel van de arbeidsmigranten gedaald, velen van hen zijn teruggekeerd naar het platteland tijdens de corona crisis en een deel hiervan is niet teruggekomen toen de bedrijven weer herstelden. Zij zijn opnieuw gaan boeren of hebben ander werk in de buurt gevonden (Business AM, 2021).

De modernisering van China werd mogelijk gemaakt door het gebruik van goedkope en makkelijk uit te buiten plattelandsarbeiders, die in de stedelijke gebieden geen tot weinig arbeidsrechten hebben. Deze arbeidsmigranten staan namelijk in het hukou (huishoud registratiesysteem) geregistreerd als “afkomstig van het platteland”. Chinese burgers kunnen alleen aanspraak maken op onderwijs en sociale voorzieningen in hun eigen hukou. Hierdoor kunnen de arbeidsmigranten van het platteland geen beroep doen op het arbeidsrecht. In 2016 had slechts 35,1% een arbeidsovereenkomst. Een stedelijke hukou is erg gewild, maar lastig om te bemachtigen. Dit systeem is ooit ontworpen om de bevolking van het platteland te ontmoedigen om naar de steden te komen, vanwege de behoefte aan productie van levensmiddelen voor de stedelingen.

Een andere bijkomstigheid van het hukou systeem is dat de kinderen van arbeidsmigranten een grote cognitieve achterstand oplopen. Zij hebben geen recht op scholing in de stad. Daarom blijven de kinderen vaak achter bij familie op het platteland terwijl één of beide ouders in de stad werken. Voor deze kinderen is weinig aandacht en het onderwijs op het platteland is minder goed dan in de stad.

De arbeidsparticipatie van Chinese vrouwen daalt al sinds de jaren 80. Van 80% in de jaren 80 naar 60% in 2019. Dit komt mede door de verantwoordelijkheid die vrouwen dragen voor het verzorgen van kinderen en ouderen. Voor de coronacrisis werd deze taak in de hogere klassen uitbesteed aan migrantenvrouwen, maar die zijn in de stad steeds minder te vinden. Voor vrouwen uit de arbeidersklasse heeft het vergaande gevolgen. Veel vrouwen zijn financieel afhankelijk van hun partner.

Het is opvallend dat ook veel jonge afgestudeerde Chinezen geen werk vinden. In 2021 waren dat er 350.000 meer dan in 2020. Een verklarende factor hiervan is dat Chinese jongeren die in het buitenland studeerden terug zijn gekeerd naar China tijdens de coronacrisis (Business AM, 2021). Jongeren die niet aan werk komen hebben in China geen recht op een werkeloosheidsuitkering omdat één van de voorwaarden voor een werkeloosheidsuitkering is dat men minstens één jaar moet hebben gewerkt.

Sociale zekerheid in China

In het autoritaire systeem van China worden individuele politieke rechten en burgerrechten nauwelijks beschermd. In China is er geen algemeen stemrecht, geen vakbondsvrijheid, geen onafhankelijke rechterlijke macht, geen vrijheid van meningsuiting, geen vrije pers en geen vrij internet (Amnesty International, 2021). Sinds president Xi Jinping stelt de CCP zich steeds nadrukkelijker op als absolute leider van China. De communistische partij bepaalt alle beleidsmaatregelen van de Chinese overheid en nationale wetten worden gebruikt om de macht en de sociale controle van de CCP te vergroten.

De werkeloosheid in China was in 2021 4.8%. Ter vergelijking; in Nederland is deze 3,6% (juli 2022, CBS). Chinezen hebben recht op een werkeloosheidsuitkering, maar hiervoor gelden verschillende voorwaarden. Daarnaast is de uitkering gebaseerd op het minimumloon van het gebied wat in hun hukou staat, en hebben zij hier maximaal 24 maanden recht op.

In China zijn de traditionele vormen van sociale zekerheid verloren gegaan. In de jaren tachtig werd de planeconomie van China ontmanteld en de eenkindpolitiek ingevoerd. Daarmee verloor de bevolking deze zekerheden. De garantie op werkgelegenheid, huisvesting, gezondheidszorg en een pensioen, de zogenaamde “ijzeren rijstkom” verviel. Daarnaast was het niet meer mogelijk om op hogere leeftijd terug te vallen op je eigen kinderen (Amnesty International, 2021).

De beroepsbevolking krimpt en China heeft last van vergrijzing, daarom mogen Chinese stellen inmiddels drie kinderen krijgen. In 2015 verschoof de grens al naar twee kinderen. Desalniettemin krijgt de gemiddelde vrouw in China maar 1.3 kinderen, niet eens genoeg om de populatie op peil te houden. Kinderen kosten veel geld en daarom zien ouders een extra kind niet zitten (NOS, 2021).

In het nieuwe systeem zijn werkgevers en werknemers verantwoordelijk voor bijdragen aan het pensioen, verzekeringen voor werkeloosheid, medische zorg en ouderschapsverlof. Of werkgevers voldoen aan deze verantwoordelijkheden wordt niet gehandhaafd, en veel werkgevers voldoen niet aan de voorschriften (Amnesty International, 2021).

Ook wordt er in China steeds meer gebruik gemaakt van flexibele arbeidsovereenkomsten. Hierdoor bevinden veel werknemers zich in een onzekere positie. De informele arbeidsmarkt, waarin voorwaarden ontbreken groeit.

In China is het vormen van vakbonden die niet onder toezicht staan van het ACFTU verboden. Het ACFTU staat op diens beurt onder toezicht van de CCP. Protesteren is niet verboden in China, maar er wordt wel hard tegen opgetreden.

Bijna de hele bevolking van China heeft recht op de medische verzekering van de staat. Echter valt slechts een klein deel van de essentiële zorg hieronder, een groot deel van de medische kosten komt dus bij de Chinese burger uit eigen zak. Daarnaast mogen Chinezen alleen aanspraak maken op de verzekering in hun eigen hukou, wat betekent dat de Chinese burgers op het platteland veel slechtere zorg ontvangen dan de Chinese burgers in de stad, omdat in de stad moderne ziekenhuizen met goed opgeleid personeel aanwezig zijn, maar op het platteland niet. Dit vergroot de ongelijkheid tussen arm en rijk.

Lessen voor beleidsmakers: wat kun je hiervan leren?

Het beperken van onderwijs, zorg en arbeidsrechten tot de beschikbare middelen binnen de regio van de burger zorgt voor grotere ongelijkheid tussen arm en rijk. Maatregelen zoals voordelige kinderopvang en zwangerschapsverlof, of financiële tegemoetkomingen kunnen invloed hebben op aantal kinderen dat stellen krijgen, en bieden daarmee een mogelijkheid om vergrijzing tegen te gaan.

De arbeidsparticipatie van vrouwen kan worden gestimuleerd door maatregelen te treffen die de zorg voor kinderen en ouderen verlichten. Hier kan ook in Nederland nog meer op worden ingezet. Lees daarover meer in onze nieuwe whitepaper…

Lees ook het andere blog in deze reeks: Zweden, Italië en de VS! 

Wil je weten wat je kunt doen om de arbeidsmarktkrapte te lijf te gaan? Download dan onze nieuwe whitepaper. We presenteren een hele nieuwe invalshoek om de problemen op te lossen!