In dit blog nemen we je mee naar de laatste ontwikkelingen in het Nationaal Programma Onderwijs. Na één jaar corona was het duidelijk dat het onderwijs, en dus de leerlingen/studenten, flink geleden hebben onder de Covid-19 epidemie en bijbehorende coronamaatregelingen. In februari 2021 kwam het bericht “8,5 miljard euro voor Nationaal Programma Onderwijs” van de toenmalige onderwijsministers van Engelshoven en Slob. Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) is een steunprogramma voor het funderend onderwijs (basisonderwijs en voortgezet onderwijs) en het middelbaarberoepsonderwijs en het hoger onderwijs. Het programma is bedoeld voor het gehele onderwijs en is gericht op het herstel van corona achterstanden door het inhalen én compenseren van vertraging en om iedereen te ondersteunen die het moeilijk heeft in het onderwijs (Rijksoverheid, 2021).

De eerste voortgangsrapportage is gepubliceerd in het najaar van 2021. Hier is vooral gekeken naar planvorming en draagvlak binnen het gehele programma voor alle onderwijssectoren. Uit deze rapportage blijkt dat instellingen voortvarend aan de slag zijn gegaan met het plannen van hun acties om studievertraging weg te werken. Zij zijn daarbij tamelijk tevreden over de start van de uitvoering hiervan. Ook de meerderheid van de studenten is tamelijk tevreden over de hulp die zij geboden krijgen van de instellingen.

De tweede rapportage is gesplist in twee rapporten; één voor het funderend onderwijs en één voor het MBO en het hoger onderwijs. Ook uit deze rapportages blijkt dat instellingen erg trots zijn op de flexibiliteit en inzet van alle studenten én medewerkers gedurende de pandemie. Ondanks alle steeds wisselende maatregelen is alles uit de kast gehaald om studenten zoveel als mogelijk te ondersteunen. Studenten en docenten zijn creatief geweest om binnen de mogelijkheden toch de kennis, ervaring en kunde op te (laten) doen om de studie zo goed mogelijk te starten, voort te zetten of af te ronden. De tweede rapportages laten zien dat er een accentverschuiving is bij de inzet van de NPO-middelen tussen de eerste en tweede rapportage. Studentenwelzijn en studievertraging blijven met afstand de belangrijkste investeringsthema’s, maar instellingen geven aan meer te investeren op het thema ‘studentenwelzijn’ dan zij eerder van plan waren. Deze accentverschuiving wordt onderschreven door studenten, docenten en bestuurders. Dat is begrijpelijk, want met het voortduren van de pandemie nam ook de impact op het welbevinden van studenten toe.

Verlenging besteding middelen

Mede door de nieuwe lockdown eind 2021, de beperkte mogelijkheden om personeel te werven en de beschikbare organisatiekracht zien instellingen zich genoodzaakt hun herstelacties over een langere tijd te spreiden. Bij de aankondiging van deze investering wist nog niemand hoe corona nog minstens een jaar zorgde voor een ontwrichtende werking met nieuwe lockdowns en thuisonderwijs. Zelfs op dit moment weten we wat het effect van toekomstige (nieuwe) epidemieën gaat hebben. Uit de voortgangsrapportages is gebleken dat er meer tijd nodig is voor herstel. Onderwijsinstellingen geven aan meer tijd nodig te hebben om hun plannen op een verantwoorde manier uit te voeren en de geplande acties zijn ook nog niet allemaal in gang gezet. Ook studenten geven aan dat ze meer tijd nodig hebben om achterstanden in te halen. Dit komt mede door de coronagolven die na de start van het NPO zijn geweest of die nog worden verwacht. Reden voor beide onderwijsministers om de besteding van de NPO-middelen te verlengen tot eind 2023 met 2024 nog een uitloopjaar.

De ministers beogen met deze verlenging ook een ander doel, namelijk verduurzaming. Dit kan door verbinding te maken met reguliere middelen en strategisch personeelsbeleid. Door de geleerde lessen te verzamelen kunnen deze worden geborgd in de instellingen. Het primaire doel blijft het wegwerken van de corona achterstanden en het studentenwelzijn verbeteren. Dit belang blijft dan ook voorop staan aldus Minister Dijkgraaf (2022) “Maar de druk op studenten en docenten mag niet onevenredig hoog worden opgevoerd. Het is zaak om hierin een goede balans te vinden.”

Blijvende effecten corona

Corona heeft niet alleen effect gehad om leerachterstanden, maar ook de sociaal-emotionele ontwikkeling van jongeren. De instelling van jongeren is veranderd sinds corona en dit heeft effect op het onderwijs. Door het ontbreken van sociale contacten binnen en buiten scholen heeft dit geleid tot ander gedrag. De basis van omgangsvormen is vervaagd, waardoor het aantal incidenten in het funderend onderwijs is toegenomen. Dit komt mogelijk doordat jongeren gedurende meerdere jaren minder feedback hebben gehad van hun omgeving en dan voornamelijk van leeftijdsgenoten. Daarnaast komt het ontbreken van sociale contacten met zowel leeftijdsgenoten als docenten de motivatie niet ten goede (NJI, 2022). Ook uit de voortgangsmonitor komt bij het MBO en hoger onderwijs naar voren dat het bij studenten ontbreekt aan motivatie.

Door het thuisonderwijs ervaren voor leerlingen en studenten de onderwijs omgeving sneller als te druk. Dit kan een negatief effect hebben op studie-en ontwikkelprestaties. “Ze gaan minder makkelijk aan het werk, ze zijn meer met elkaar bezig, op zoek naar hun telefoon of afleiding omdat ze dat thuis ook hadden” (NOS,2022). Voor onderwijsinstellingen is het van belang om ook hier aandacht op te vestigen bij het aanpakken van de corona-achterstanden.

Verduurzaming

Het NPO is bedoeld voor het wegwerken van corona-achterstanden. Toch blijkt dat corona ook op de langere termijn meer effect heeft dan alleen studievertragingen, namelijk persoonlijke en sociale ontwikkelingsachterstanden die een slepend effect zullen hebben. Dit is een uitdaging voor de onderwijsinstellingen om op deze langdurige gevolgen, die langer duren dan het NPO, voorbereid te zijn. De middelen in het NPO biedt de kans om het onderwijs ook verder door te ontwikkelen. Enerzijds door het personeel te scholen om met de huidige jongeren om te gaan. Anderzijds door meer te focussen op de kwaliteit van het gezamenlijk leren en de (praktijk)ervaringen die daarbij horen.

Durf als instelling te investeren

Onderwijsinstellingen blijken huiverig in het aantrekken van nieuw personeel en als instellingen dit proberen maakt de huidige arbeidsmarkt het moeilijk om gekwalificeerd personeel te vinden. Het advies is om het aantrekken van nieuw (tijdelijk) personeel te combineren met strategisch personeel planning. Een uitdaging waar alle scholen door de demografische ontwikkelingen mee te maken hebben. Bovendien is het belangrijk om niet te lang te veel extra druk bij het huidige personeel neer te leggen om zo langdurige uitval te voorkomen.

Wij vinden het een goede ontwikkeling dat de besteding van middelen wordt verlengd. Dit biedt onderwijsinstellingen de kans om de corona achterstanden die gedurende langere periode zijn ontstaan ook binnen een langere periode aan te pakken. Bovendien biedt dit kansen om structurele ontwikkelingen door te voeren die het onderwijs ook klaar maakt voor eventuele toekomstige epidemieën.

Wise up heeft ervaring met opdrachten voor het onderwijs, zowel op het gebied van advies/onderzoek als projectmanagement. Mocht je nog vragen hebben over het bovenstaande blog of wil je graag eens is gesprek? Neem dat contact met ons op.

Werk je in het onderwijs, download dan nu het onderstaande whitepaper. Dan ontvang je nog meer tips en adviezen om je organisatie en je eigen leiderschap sterker te maken richting de toekomst.