Afgelopen 1 mei was het de Dag van de Arbeid. Frankrijk krijgt het al jaren voor elkaar om op deze dag het nieuws te halen met hun Dag-van-de-Arbeid-manifestaties. In heel Frankrijk waren er naar schatting zeker 121.000 demonstranten, wat neerkomt op 0,3% van de Fransen, uitgaande van 47 miljoen arbeidsgeschikten. De redenen voor de demonstraties variëren door de jaren heen van stijgende brandstofprijzen tot de verhoging van de pensioenleeftijd (nu 64 jaar).

Frankrijk behoort tot de voornaamste economische grootmachten ter wereld en is de initiatiefnemer van de welbekende G7. Maar hoe gezond is de arbeidsmarkt in Frankrijk werkelijk?

Positieve Aspecten

Frankrijk is het twee na grootste land van Europa met een oppervlakte van 674.843 km² en een inwoneraantal van ongeveer 67 miljoen. Het land is een economische grootmacht en een belangrijk lid van de G7 alsmede de Europese unie, wat toegang biedt tot een grote interne markt.

De Franse beroepsbevolking, bestaande uit ongeveer 31 miljoen mensen, is relatief hoog opgeleid. In 2023 had 78% van de 25- tot 64-jarigen een diploma van het hoger onderwijs. Ook is er een groot aantal afgestudeerden in technische en wetenschappelijke disciplines. De Franse overheid biedt diverse subsidies en steunprogramma’s voor innovatie en onderzoek, vooral in sectoren zoals technologie, gezondheidszorg en groene energie. Dit maakt het land aantrekkelijk voor bedrijven om zich te vestigen, bijvoorbeeld voor techbedrijven.

Uitdagingen

Ondanks deze sterke punten kampt Frankrijk, met een relatief hoge werkloosheidsgraad van 7,4% in 2023, vergeleken met 3,6% in Nederland. Deze hoge werkloosheid is voornamelijk te wijten aan stijgende belastingen voor bedrijven, een afname van productiviteitsgroei, en een toename van het minimumloon. Deze factoren schrikken bedrijven af om nieuw personeel aan te nemen.

In bepaalde beroepsgroepen is ook krapte aan personeel. Dit geldt vooral voor de zorg en het onderwijs. De meeste vacatures bevinden zich echter in de detailhandel en bij de spoorwegmaatschappij SNCF. De lage arbeidsmobiliteit van Franse werknemers draagt ook bij aan deze tekorten.

Om de personeelstekorten een beetje tegen te gaan, laten bedrijven migranten van buiten de EU naar Frankrijk komen voor seizoenswerk. Daarvoor geldt dat ze op verzoek van Franse werkgevers minimaal drie, en maximaal zes maanden per jaar in Frankrijk komen werken. De overige maanden zijn ze buiten de EU. Dit ritme herhaalt zich dan twee of meerdere jaren. We noemen dit ‘circulaire migratie’.

Vanwege strikte arbeidswetgeving en collectieve arbeidsovereenkomsten wordt de arbeidsmarkt in Frankrijk echter als een ‘niet flexibele arbeidsmarkt’ ervaren. Vanwege de complexe ontslagprocedures die gepaard gaan met de uitgebreide sociale voorzieningen in Frankrijk, kan het bedrijven afschrikken om personeel aan te nemen. Ook de relatief hoge arbeidskosten kunnen werkgevers ontmoedigen om nieuw personeel aan te nemen.

Beleid en veranderingen

President Macron heeft de ambitie uitgesproken om tegen 2027 volledige werkgelegenheid (‘plein-emploi’) te bereiken, wat neerkomt op een werkloosheidsgraad van 5%.

Een hervorming van het arbeidsmarktbeleid is essentieel om de volledige werkgelegenheid te bereiken en een gezonde economische toekomst te waarborgen. Macron wil met ‘plein-emploi’ arbeidswetten flexibiliseren, wat ervoor gaat zorgen dat bedrijven worden gestimuleerd om meer personeel aan te nemen. Denk aan het verminderen van de kosten verbonden aan het aannemen en ontslaan van werknemers of het stimuleren van flexibelere werkvormen, zoals deeltijdwerk. Ook is het de bedoeling dat het onderwijsaanbod beter wordt afgestemd op de behoeften van de arbeidsmarkt, door middel van nauwere samenwerking tussen scholen, universiteiten en bedrijven. Ook ‘levenslang leren’ gaat de fransen helpen om nieuwe vaardigheden te laten verwerven die aansluiten bij de vraag in de arbeidsmarkt. De arbeidsmobiliteit wordt verder verhoogd door bijvoorbeeld het invoeren van verhuissubsidies, om werknemers aan te moedigen te verhuizen naar regio’s met arbeidskansen. Ten slot gaat Macron bedrijfsinvesteringen stimuleren door subsidies en belastingvoordelen mogelijk te maken voor onderzoek en innovatie.

Door deze maatregelen te implementeren, kan Frankrijk een flexibeler, dynamischer en inclusiever arbeidsmarkt creëren, wat kan bijdragen aan lagere werkloosheid en een sterkere economie.

Het behalen van dit doel lijkt uitdagend, gezien de huidige economische omstandigheden en het risico van faillissementen, dus meer werkelozen, onder bedrijven die tijdens de Covid-periode overheidssteun ontvingen. Bovendien wordt een aanzienlijk aantal mensen dat momenteel in de bijstand zit, binnenkort als werkloos bestempeld, wat de werkloosheidscijfers verder zal verhogen.

Sociale Zekerheid

Frankrijk heeft een royaal sociaal zekerheidssysteem gefinancierd door hoge belastingen, met gunstige regelingen voor vakanties (gemiddeld meer dagen dat in Nederland) en salarissen (gemiddeld meer netto dan in Nederland). Bijna twee miljoen Fransen leven onder het bestaansminimum en ontvangen maandelijkse uitkeringen zoals het actieve-solidariteitsinkomen (RSA).

Het Franse sociale zekerheidsstelsel bestaat uit vijf takken:

• Het algemene stelsel, dat van toepassing is op de meerderheid van de werknemers en andere groepen zoals studenten, ontvangers van specifieke uitkeringen en ingezetenen die in de loop der jaren onder dit stelsel zijn gekomen;
• Specifieke stelsels voor werknemers. Terwijl sommige van deze regelingen alle risico’s dekken, bieden andere alleen een pensioenregeling aan (staatsburgers vallen onder het algemene stelsel voor andere risico’s);
• Het landbouwstelsel, dat alle risico’s dekt, maar onderscheid maakt tussen ondernemers en werknemers in deze sector;
• Regelingen voor zelfstandigen buiten de landbouwsector: drie afzonderlijke regelingen voor ouderdomsverzekering (ambachtslieden, middenstanders en industriëlen, vrije beroepen) en een ziektekostenverzekering;
• Werkloosheidsstelsels en verplichte aanvullende pensioenregelingen.

Bestaanszekerheid

Net als in Nederland is ook in Frankrijk het thema ‘bestaanszekerheid’ de orde van de dag.

Een voorbeeld van een tegemoetkoming in het kader van sociale zekerheid is het actieve- solidariteitsinkomen. Het actieve-solidariteitsinkomen (revenu de solidarité active, RSA) is bedoeld ter aanvulling van inkomen uit werk voor personen met onvoldoende beroepsinkomen. Hiermee wordt een minimumloon gewaarborgd voor personen zonder bestaansmiddelen. Ook wordt hiermee een beroepsactiviteit bevorderd en wordt uitsluiting tegengegaan. Deze uitkering gaat om maximaal €600 voor een alleenstaande en €900 euro voor een gezin. Het wordt uitgekeerd aan personen die ouder zijn dan 25 jaar (of jonger dan 25 jaar als zij ten minste één kind ten laste hebben) en die de pensioengerechtigde leeftijd nog niet hebben bereikt. Op dit moment zijn het zo’n bijna twee miljoen (!) Fransen die onder het bestaansminimum leven en deze maandelijkse uitkering, de RSA, ontvangen. Naast de RSA voor aanvulling op het beroepsinkomen zijn er nog vele andere uitkeringen die de nodige sociale zekerheid kunnen bieden.

Conclusie

Hoewel Frankrijk een aantal sterke punten heeft, zoals een goed opgeleide beroepsbevolking en een diversificatie van sectoren, staan de arbeidsmarkt en economie voor aanzienlijke uitdagingen. Hoge werkloosheid, strikte arbeidswetten en bureaucratische hindernissen remmen de economische groei. Anders dan in Nederland, België of Duitsland is de Franse overheid veel actiever als speler binnen de arbeidsmarkt: door middel van steunprogramma’s en het nieuwe plan: ‘plein emploi’ probeert de Franse overheid de economie te beïnvloeden. Vooral in de sectoren gezondheidszorg, transport, technologie en energie is de betrokkenheid van de overheid groot. Voor onderzoek en innovatie komt meer subsidie en belastingvoordeel. Dit maakt Frankrijk bijvoorbeeld aantrekkelijk voor techbedrijven (dit verklaart ook de geluiden van een ASML die mogelijk naar Frankrijk wilde verhuizen).

In deze reeks verschenen eerder blogs over de trends in sociale zekerheid en arbeidsmarkt in Duitsland, België, Italië, Zweden, Denemarken, Japan, China, Mexico en de Verenigde Staten.

Wij kunnen je desgewenst advies, beleidsondersteuning, strategische personeelsplanning of projectleiderschap bieden bij vraagstukken binnen het sociaal domein. Wilt u meer weten over die wij bieden, neem dan contact op met de coördinator van deze dienst Inge Willems.

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.