Hoe staat het er op dit moment voor met de verschillende doelgroepen op de arbeidsmarkt en in het onderwijs? Wise up ging op onderzoek uit. In deel 2 van een reeks blogs besteden we aandacht aan de doelgroep ZZP’ers. Waar staat deze doelgroep op dit moment op de arbeidsmarkt? En hoe kan deze doelgroep zichzelf weerbaarder maken op de arbeidsmarkt? En welke tips hebben we voor beleidsmakers?

Belangrijkste trends voor ZZP’ers

Veel ZZP’ers hebben vanwege de Corona-crisis minder uren gemaakt. Een steeds grotere groep zelfstandige ondernemers zit verlegen om werk. Het aantal zelfstandigen dat fulltime werkt, is afgenomen terwijl de groep die aangeeft meer te willen werken stijgt (FM.NL, 2021).

Volgens de Kamer van Koophandel zijn er door Corona een recordaantal zelfstandigen gestopt en komen er maandelijks veel minder bij. Wel hebben veel zelfstandigen die niet zijn gestopt, het drukker gekregen omdat ze meer uren zijn gaan werken, zo blijkt uit cijfers van het CBS (december 2020).

Op de vraag waarom ze zelfstandig ondernemer zijn geworden, noemen ZZP’ers die vooral hun eigen arbeid of diensten aanbieden, het vaakst als reden dat ze zoeken naar een nieuwe uitdaging. Als tweede voornaamste reden geven ze aan dat ze zelf kunnen bepalen hoeveel en wanneer ze werken. Niet (meer) voor een baas willen werken en het zelfstandig ondernemerschap ‘als roeping’ zijn ook veel genoemde argumenten. Zelfstandig ondernemers zonder personeel die vooral producten of grondstoffen verkopen, geven opvallend vaak aan te zijn ingestapt in het familiebedrijf, vooral in de landbouw speelt dit een rol (CBS, 2021).

De arbeidsmarkt verwacht steeds meer flexibiliteit. De flexibilisering van de arbeidsmarkt beweegt zich richting een nieuwe realiteit. Mede vanwege de komst van het coronavirus worden we ertoe gedwongen werk anders te organiseren. Vaste medewerkers, uitzendkrachten, zzp’ers, freelancers en consultants werken steeds vaker samen. In allerlei sectoren is al jarenlang een stijging zichtbaar in de inzet van dit flexibel personeel (Trends in HR , 2021).

Over de positie van ZZP’ers wordt al een tijd veel gediscussieerd. Het belangrijkste discussiepunt richt zich op de manier waarop de overheid moet omgaan met de toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt, en welke kloven tussen mensen in loondienst en zelfstandigen dienen te worden gedicht (Consultancy.nl, 2021). O.a. de commissie Borstlap doet aanbevelingen om deze kloof te verkleinen.

Effecten in cijfers

Nederland telt in 2020 1,1 miljoen ZZP’ers. Het gaat hierbij om personen waarvoor een werkkring als zelfstandige de hoofdbaan is (CBS, 2021).

60% van hen is man, bij werknemers is dit 51%.

Het aantal ZZP’ers is al jaren gestaag aan het stijgen. In 2003 was dit 8,1% van de werkenden, in 2019 12,3%. Samen met flexwerkers maakten ZZP’ers in 2019 34% van de werkende bevolking uit  (Business Insider, 2021).

Nederland staat in de EU op een zevende plek qua aandeel ZZP’ers. Gemiddeld is 1 op de 10 werkenden tussen de 15 en 75 jaar in de EU werkzaam als zzp’er. Het aandeel zzp’ers is het hoogst in Griekenland, 22 procent van de werkenden tussen de 15 en 75 jaar. Het laagst is het aandeel in Denemarken, nog geen 5 procent (CBS, 2021)

Ruim 1 op de 10 zelfstandigen heeft inkomensondersteuning van het Rijk (TOZO) ontvangen. Van de eerste TOZO regeling maakten ongeveer 380.000 zelfstandigen gebruik. Van de tweede TOZO regeling 119.000 zelfstandigen en van de derde TOZO regeling (cijfers maart 2021) 139.000 zelfstandigen. Na een tijdelijke dip weer een opleving dus.

Het armoederisico voor ZZP’ers was voor Corona reeds hoog en is verder gestegen naar 1 op 10. Het was voor Corona met 6,9% al hoog en varieerde in 2018 van 1,7 procent in de financiële dienstverlening tot 11,7 procent in de bedrijfstak cultuur, recreatie en overige dienstverlening en 12,0 procent in handel, vervoer en horeca (CBS). Laatstgenoemde sectoren zitten nu in de hoek waar door corona de meeste klappen zijn gevallen door Corona. Hieruit mag je concluderen dat het met veel ZZP’ers nog helemaal niet zo goed gaat.

Wat kan een ZZP’er zelf doen?

De regie in eigen handen nemen. Belangrijk is om te blijven uitgaan van marketing en jezelf verkopen. Het inkomen is daarbij niet alleen het salaris maar is ook nodig om te investeren in betere software/diensten/groei.

Houd de focus op de juiste mindset. Deze moet gericht zijn op het oplossen van problemen en het zien van kansen. Persoonlijk commitment is onontbeerlijk om het hoofd boven water te houden.

Bekijk de BOOSTTALK voor ZZP’ers. Door de langdurige maatregelen tijdens de Coronacrisis hebben veel zelfstandig professionals het nog steeds moeilijk om hun hoofd boven water te houden. Speciaal daarvoor zijn een aantal BOOSTtalks opgenomen. Dit zijn interviews boordevol tips voor zzp’ers. Ze zijn nog steeds actueel nu de Corona-maatregelen aanhouden en onze economie kraakt in al haar voegen. Inge Willems is als manager Werkgeversservicepunt Noordoost Brabant ook geïnterviewd. Zij spreekt o.a. over verbinding houden met je onderneming ten tijde van crisis en je doelgerichtheid vasthouden. De tip van Inge: “Bezin je als zelfstandig professional op de toekomst en ga na hoe je in deze veranderingen van betekenis kunt zijn”. Kijk hier zelf naar het interview:

Of lees ons blog: ‘In 5  stappen van zelfstandig ondernemer naar loondienst‘​

Als je toch door Corona in de problemen bent gekomen, doe dan de TOZO-check: De Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) biedt inkomensondersteuning voor levensonderhoud voor ondernemers, waaronder zzp’ers, die in de financiële problemen zitten door de coronacrisis. Ook kun je met de Tozo een lening voor bedrijfskapitaal afsluiten. Kijken of je in aanmerking komt kan via: https://krijgiktozo.nl/.

Wat kan een beleidsmaker voor ZZP’ers doen?

Plaats ZZP’ers niet allemaal in hetzelfde hokje. Mensen hebben verschillende beweegredenen om te starten als zelfstandige. In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, bungelen fiscale drijfveren onderaan het rijtje. De meeste ZZP-ondernemers hebben meerdere startmotieven. Zorg er voor dat er in beleid waar mogelijk de ruimte blijft voor ZZP’ers om zelf hun afwegingen te bepalen want: de ene ZZP’er is de andere niet (De Ondernemer, 2021).

Realiseer jezelf dat ZZP’ers, ook al hebben ze gekozen voor zelfstandigheid, toch af en toe support van anderen nodig hebben. Juist omdat ze geen baas of directe collega’s hebben, kunnen ze soms best eenzaam en alleen zijn. Ze zetten zich vaak elke dag opnieuw met 100% in en lopen gaten dicht waar het maar kan. Een beetje interesse en aandacht kan al veel goed doen. Zij willen bijv. ook wel eens een luisterend oor of compliment.

Dat geldt ook voor beleid waarin de doelgroep ZZP’ers best wat meer erkenning mag krijgen. Er zijn wel allerlei loketten voor startups (veelal met personeel) en ook grotere ondernemingen hebben veel voordeel bij aanbestedingen, financieringsvraagstukken en innovatiesubsidies. Maar voor ZZP’ers (ondanks hun grote aantal) is er eigenlijk heel weinig ondersteuning. Gemeenten kunnen bijv. hun websites ZZP’er vriendelijker maken door speciaal voor hen informatie aan te bieden.

Platforms die ZZP’ers doorzetten op opdrachten maken soms gretig gebruik van de kwetsbaarheid van ZZP’ers, want zij geven die ondersteuning wel. Echter daar zit veelal wel een commercieel motief achter. Het maakt sommige ZZP’ers bovendien afhankelijk van deze platforms. Als er minder werk is, zijn ze direct de dupe. Ook dragen ze relatief veel fees af. Ze zouden dan eigenlijk beter af zijn met een betaalde (vaste) baan. Door als ondernemer of overheid zaken te doen met deze platforms, doe je eigenlijk mee aan deze werkwijze. Je kunt de ZZP’er dan beter zelf rechtstreeks inhuren of een dienstverband aanbieden. Dat is voor beiden beter.

Lees hier deel 1 van deze blogreeks: De belangrijkste trends voor jongeren.

Ontdek welke doelgroepen op de arbeidsmarkt meer aandacht nodig hebben

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.