Nu de eerste versie regionale energieplannen (Regionale Energie Strategie ofwel RES) zijn opgeleverd bij het Planbureau voor de Leefomgeving, zijn de gemeenten aan zet om de plannen uit de RES in uitvoering te brengen. Al deze plannen samen komen tot een opwekking van maar liefst 55TWh aan hernieuwbare energie op land in 2030. Ter illustratie, in 2019 was het totale (eind)verbruik van elektriciteit in Nederland 106TWh[1]. Een hele opgave dus!

Om deze plannen uit te voeren zijn er steeds meer mensen nodig om zonnepanelen te leggen, huizen te isoleren, warmtepompen aan te sluiten en laadpalen voor elektrische auto’s te installeren. Hiervoor zijn de komende tien jaar 23.000 tot 28.000 extra banen nodig[2]. En dat terwijl er nog 56.300 openstaande technische vacatures waren in het derde kwartaal van 2020[3].

Enerzijds is er dus een enorm tekort aan gekwalificeerd personeel om de plannen richting 2030 daadwerkelijk uit te voeren, anderzijds biedt het ook mogelijkheden tot het benutten van kansen voor toekomstige werkgelegenheid. Toch worden deze uitdagingen en mogelijkheden nog niet gekoppeld aan de opgave van de energietransitie. In maar de helft van de RES’en is aandacht voor de voortdurende krapte op de arbeidsmarkt. In de plannen waar wel aandacht is voor de arbeidsmarkt zijn de verschillen groot. Zo wordt er voor arbeidsmarkt o.a. verwezen naar:[4]

• “De rol van de provincie”
• “Randvoorwaarde voor de provincie en Rijk”
• “Ondersteuning van Nationaal Programma Regionale Energie Strategie (NPRES) en het Rijk”
• “Afhankelijk van beschikbaar personeel van netbeheerder”
• “We zoeken de samenwerking op met onderwijsinstellingen”
• “Werknemers- en werkgeversorganisaties moeten samen op landelijk, regionaal en sectoraal niveau oplossingen zoeken.”

Oftewel, iedereen wijst naar elkaar. Scholen & UWV wachten met opleiden tot een concrete vraag naar personeel volgt vanuit bedrijven. Voor bedrijven zijn de plannen echter nog niet concreet genoeg, of is hun kennis van de plannen onvoldoende. Zij plaatsen daarom nog weinig tot geen vacatures en stages, waarop (zij-)instromers, scholen en bemiddelende organisaties kunnen anticiperen. Hoe kunnen we deze vicieuze cirkel doorbreken?

1: Maak de personeelstekorten regionaal inzichtelijk met een Human Capital Agenda

Inzicht in hoe groot het effect van de 30 RES’en gaat zijn op werkgelegenheid is er nog niet. Veel partijen die betrokken zijn bij de arbeidsmarkt- en onderwijsvraagstukken hebben de RES wel in het vizier, maar een gezamenlijke aanpak en een concrete arbeidsmarktstrategie ontbreekt nog. Om de eerste stap te zetten is het essentieel dat het energievraagstuk in de regio verbonden wordt aan het arbeidsmarktvraagstuk in de regio. Een Human Capital Agenda (HCA) is hiervoor de oplossing. Een HCA is een combinatie van regionaal onderzoek naar verwachte arbeidscapaciteit met een daaruit volgende visie, ambitie en actieplan. Eerder werden HCA’s al succesvol toegepast in de RES’en door de regio’s Hart van Brabant, Noord-Holland Noord, Noord-Holland Zuid en Flevoland.

2: Veranker arbeidsmarkt en onderwijs in de Regionale Energie Strategie.

Tegelijkertijd zijn de RES-regio’s niet de geschikte partij om vervolgens dit personeel te vinden of hier trajecten voor op te zetten, dit moet vooral in combinatie met de arbeidsmarktregio’s. Zij hebben het netwerk, geld en expertise om hiermee aan de slag te gaan. Daarbij is het wel belangrijk om een duidelijke rolverdeling vast te stellen tussen provincies, arbeidsmarktregio’s, Economic Boards en (andere) samenwerkingsverbanden. Op deze manier wordt voorkomen dat de betrokken partijen naar elkaar gaan wijzen. Deze rolverdeling kan vervolgens worden vastgelegd in de Human Capital Agenda en de vernieuwde RES-plannen (RES 2.0).

Daarnaast zijn er ook veel RES’en die nog geen plannen hebben op het gebied van arbeidsmarkt en onderwijs. Door de goede voorbeelden uit de RES 1.0 landelijk beschikbaar te maken, krijgen alle RES’en de handvatten om met arbeidsmarkt en onderwijs aan de slag te gaan. De daarvoor nog te ontwikkelen handreiking voor RES 2.0 is hier het meest geschikt voor.

3: Geef (financiële) ruimte voor experimenten en pilots

De kunst is om niet alleen maar over oplossingen te praten, maar juist ook in het werkveld te experimenteren. Door meer financiële ruimte te geven voor experimenten en pilots krijgen organisaties de ruimte om ondanks de hoge werkdruk, toch met nieuwe manieren van werken, omscholen en opleiden te experimenteren. Dit draagt vervolgens bij aan meer personeel, of aan het minder nodig hebben van personeel. Hierbij is het wel belangrijk om experimenten en pilots te verbinden, te monitoren en de successen te vertalen naar bredere toepassingen. Een Techniekpact Jaarconferentie gericht op de energietransitie kan bijvoorbeeld worden ingezet om successen tentoon te stellen en te verspreiden. Op deze manier voorkom je versnipperde initiatieven en hoeven niet alle regio’s het wiel opnieuw uit te vinden.

Tot slot

Door de huidige- en verwachte personeelstekorten zal de uitvoering van de energietransitie vastlopen. In de RES’en is hier nog onvoldoende aandacht voor. Daar waar arbeidsmarkt wel genoemd wordt wijzen verschillende partijen naar elkaar voor het zetten van de eerste stap. Hierdoor neemt niemand de verantwoordelijkheid en blijft de nodige actie uit. Om vertraging in de energietransitie te voorkomen is het belangrijk om de uitdagingen op de arbeidsmarkt per regio in kaart te brengen, te verankeren in de RES’en en te verbinden aan proactief arbeidsmarktbeleid. Alleen op deze manier worden de arbeidsmarktdoelen net zo ambitieus als die van de energieopwekking zelf.

Ons advies

Wise up biedt diverse ondersteuning om vraag en aanbod dichter bij elkaar te brengen. Bijvoorbeeld door het opstellen van een Human Capital Agenda (HCA) op het gebied van de energietransitie of de inzet van projectleiders om plannen tot uitvoering te brengen.

Krijg inzicht in de impact van de energietransitie op de arbeidsmarkt en het onderwijs.

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.