Hoe staat het er op dit moment voor met de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt in de rest van de wereld? Wise up ging voor je op onderzoek uit en brengt het op pakkende wijze in beeld.

In deel 2 van een reeks blogs besteden we aandacht aan het land Italië. Hoe ziet de arbeidsmarkt er daar op dit moment uit? En hoe is de sociale zekerheid daar georganiseerd? Wat is er anders dan in Nederland? Wat kunnen we ervan leren? En welke tips hebben we voor beleidsmakers?

Door te ontdekken hoe in andere landen wordt gewerkt, leer je hoe het ook anders kan. Hierdoor kun je je beleid evt. aanpassen. Als je de keuze hebt gemaakt, weet je beter waarop te investeren en ontstaat er beweging.

De arbeidsmarkt in Italië, vergeleken met Nederland: wat je moet weten

In 2020 telde Italië ongeveer 59,55 miljoen inwoners. De Italiaanse bevolking is hiermee de laatste jaren aan het krimpen. De provincies met de hoogste bevolkingsaantallen zijn Lombardia, Lazio en Campania. Verder is de Italiaanse bevolking aan het vergrijzen. Het percentage 65-plussers ligt boven het Europese gemiddelde van 19% (NBTC, 2022).

Italië is de derde economie van eurozone – na Duitsland en Frankrijk – en de zevende van de wereld. Maar tegelijk kampt Italië met een enorme staatsschuld, een lage productiviteit, een grote tegenstelling tussen arm en rijk, een nog grotere tussen Noord en Zuid, en een werkloosheid van ruim 12%, ver boven het Europees gemiddelde (Dit is Italië, 2022).

Er is met 8,1% relatief veel werkloosheid. Ter vergelijking; in Nederland is deze 3,6% en het Europese gemiddelde is 6.6 (juli 2022, CBS) (Europa Nu, 2022). De werkeloosheidscijfers in Italië zijn echter al jaren gestaag aan het dalen. (Investing.com, 2022)

Italië heeft te kampen met de sterkste vergrijzing van heel Europa (en na Japan de sterkste van de wereld). In 2017 was al 23% van de bevolking ouder dan 64 jaar (Nederland 19%) (Belpaese , 2022).

De economie in Italië is verdeeld tussen noord en zuid. Dat geldt zeker voor wat misschien wel het grootste probleem van het land is: de Questione Meridionale, het vraagstuk van het arme Zuiden, en daarmee ook van de tegenstelling tussen Noord en Zuid. Dit is voor een belangrijk deel historisch bepaald (Dit is Italië, 2022).

In Italië wordt erg veel zwart gewerkt. Zo’n 30% van de Italiaanse economie vindt plaats onder tafel. Zwartwerken is een integraal onderdeel van Italië. Als in Zuid-Italië (zo wees een onderzoek uit), alles volgens het boekje zou gaan, zou de regio net zo rijk zijn als het noorden (Dit is Italië , 2022).

Italiaanse arbeidsmarkt in cijfers

De beroepsbevolking in Italië bestaat uit ongeveer 25.400.000 personen (leeftijd 15-74 jaar) (Index Mundi, 2022). Daarvan heeft 63% werk in de dienstensector, 32% werk in de industriesector en 5% werk in de landbouwsector (Wereld Informatie, 2022).

De arbeidsparticipatie bedroeg 72.3% voor mannen en 52.5% voor vrouwen. Traditioneel werken in Italië vrouwen hiermee nog veel minder vaak dan mannen, ook Europees gezien. Het verschil in loon tussen mannen en vrouwen is in Italië echter het kleinste van heel Europa. Ongeveer 0.1% verschil, waar Nederland 13.4% verschil heeft, ten nadele van de vrouw (CBS/SCP, 2018).

Het aandeel zzp’ers in Italië is 15,3% van de werkende beroepsbevolking. Ter vergelijk: in Nederland is dit aandeel 12,8%. Hiermee staat Nederland in de top van Europa, maar het aantal ZZP’ers is dus nog hoger in Italië. Wel neemt het aantal ZZP’ers af in Italië, ten opzichte van 2010, met 1,6%  (CBS, 2020).

Sociale zekerheid in Italië

Italië kent geen wettelijk minimumloon. Er wordt wel een minimumloon bepaald op basis van onderhandelingen tussen vakbonden en werkgevers. Voor overige situaties mag een werkgever iemand in principe bepalen wat hij/zij wil (De Morgen, 2021).

Italië heeft een ruim sociaal zekerheidssysteem (previdenza sociale) dat de meerderheid van de bevolking dekt. Het systeem voorziet uitkeringen voor werkloosheid, ziekte, werkongevallen en arbeidsziekten, pensioen, invaliditeit en familiale bijdragen. Het omvat echter niet de nationale gezondheidsdienst (Servizio Sanitario Nazionale/SSN), die gesubsidieerd wordt door belastingen (Just Landed , 2022).

De werkgever vervult voor de werknemer (lavoratore dipendente) alle nodige formaliteiten over de registratie bij de sociale zekerheid. De werknemersbijdragen worden afgetrokken van het brutosalaris. Dit doet de werkgever en hij betaalt ongeveer twee derde van de pensioensbijdragen. Het resterende bedrag wordt door de werknemer betaald. Ook zelfstandigen moeten zich registreren en bijdragen betalen aan een aparte instantie (een cassa genoemd) (Just Landed , 2022).

Lessen voor beleidsmakers: wat kun je hiervan leren?

Belang van goede afstemming tussen arbeidsmarkt en onderwijs. Italië geeft beduidend minder dan andere Europese landen uit aan onderwijs en research, zowel particulier als in het bedrijfsleven, waardoor de werknemers minder ontwikkeld en dus minder breed inzetbaar zijn. Ook is het Italiaanse schoolstelsel zwaar verouderd en zijn universiteiten en hogescholen slecht afgestemd op de behoeften van het bedrijfsleven. Deze mismacht zie je voor een gedeelte terugkomen in de hoge werkloosheidscijfers en de relatief lage arbeidsparticipatie (Dit is Italië, 2022).

Een sociaal zekerheidstelsel met ook dekking voor zelfstandigen is voor Nederland ongekend, na Zweden is Italië het 2^e land dat we verkennen dat dit ook voor ZZP’ers heeft ingericht. Mogelijk zouden we ook eens kunnen onderzoeken of dat iets voor ons land is. Opvallend is wel, dat het aantal zzp’ers in Italië (ondanks deze dekking) is gekrompen in de afgelopen jaren. Deze trend was ook zichtbaar bij Zweden.

Lees ook het andere blog in deze reeks: Zweden.

Download ons nieuwste whitepaper