Met de reeks blogs die we schrijven over trends in arbeidsmarkt, onderwijs en economie, brengen we mensen die in dit vakgebied werkzaam zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. Dat is een belangrijke basis om te bepalen wat je te doen hebt.

Door te ontdekken welke thema’s belangrijk zijn, kun je daar beleid op maken. Op die manier bepaal je waar je de schaarste aan tijd, geld of energie aan wilt besteden. Als je de keuze hebt gemaakt, weet je beter waarop te investeren en ontstaat er beweging.

In deel 4 van 5 blogs besteden we aandacht aan de trends in de economie. En welke impact heeft Covid-19? Wat betekenen deze trends voor de arbeidsmarkt? En hoe kan het onderwijs hierop inspelen?

Trends in de economie: ben jij al geïnformeerd?

Door de vele ontwikkelingen in beroepen en sectoren wordt de arbeidsmarkt onvoorspelbaarder. Banen verdwijnen en ontstaan in rap tempo. Dit komt mede door technologische ontwikkelingen en digitalisering. Eenvoudige arbeid wordt geautomatiseerd; het overige werk wordt complexer.

De Coronacrisis versterkt dit effect nog eens extra. Tijdens de lockdown hebben bepaalde sectoren het erg moeilijk terwijl andere sectoren floreren. Door de tijdelijke crisismaatregelen (o.a. NOW, TOZO) worden banen nu gesubsidieerd waarvan niet duidelijk is of ze na de lockdown nog blijven bestaan.

Er wordt in 2021 een flinke economische groei voorspeld als de lockdown wordt losgelaten. Dit is o.a. gebaseerd op de ervaringen in het derde kwartaal 2020 toen de lockdown tijdelijk werd versoepeld. Het is echter wel mogelijk dat tijdelijke veranderingen zich vastzetten naar permanente veranderingen. Zo zullen mensen meer thuis blijven werken, is de verwachting. Dat heeft bijvoorbeeld een blijvend effect via een verminderde vraag naar kantoorvastgoed, vervoersmiddelen en bedrijfscatering. ICT-bedrijven bijvoorbeeld zullen juist profijt trekken van deze ontwikkeling omdat zij software aanbieden die het thuiswerken vergemakkelijken.

De levensduur van bedrijven neemt af van gemiddeld 60 jaar in 1950 naar gemiddeld 16 jaar anno 2021. Dat betekent dat veel minder mensen 30 of 40 jaar bij dezelfde werkgever zullen werken.

Door deze veranderingen zullen andere skills worden gevraagd: de zogenoemde 21^e-eeuwse vaardigheden. Deze zijn in opmars met een aantal cruciale vaardigheden vereist om te kunnen meebewegen met de vraag op de arbeidsmarkt. Met name flexibiliteit, (digitale) geletterdheid en een goed leer- en adaptievermogen worden belangrijker.

Al enige tijd krijgen internationale technologiebedrijven meer invloed op de economie. Soms ook disruptief, dat wil zeggen dat er over 10 jaar grote spelers zullen zijn die nu nog niet bestaan.

Daarbij neemt platformisering een vlucht. Dat betekent dat steeds meer diensten en producten worden aangeboden door bedrijven die zelf niet de productiemiddelen bezitten maar die van anderen (door)verkopen. Denk hierbij aan Uber, Airbnb etc.

De arbeidsparticipatie is groter dan ooit te voren. Verandering is van alle tijden. Als we de afgelopen eeuw bezien, zijn er heel veranderingen opgetreden met groot effect op onderwijs en arbeidsmarkt. Toch staat Nederland er nu goed voor. Daarom mogen we er best vertrouwen in hebben dat we flexibel genoeg zijn om de problemen die op ons af komen te tackelen en de kansen te benutten. Zaak is wel om de ontwikkelingen goed te monitoren en er tijdig beleid op te maken. Voor elk van ons persoonlijk is het zaak om te investeren in “leven lang ontwikkelen” en de eigen loopbaan.

Effect in cijfers

In januari 2021 waren 337.000 mensen werkloos, dat is 3,6 procent van de beroepsbevolking. In de afgelopen drie maanden daalde het aantal werklozen met gemiddeld 23.000 per maand. Dat is de sterkste daling sinds de start van de maandcijfers in 2003 en vooral te danken aan de steunmaatregelen van het Rijk voor bedrijven.

Het aantal werkenden groeide in de afgelopen drie maanden met gemiddeld 19 duizend per maand en kwam in januari uit op 9,0 miljoen. De werkloosheid daalde ook doordat minder jongeren zich aanboden op de arbeidsmarkt. Wel is het aantal werklozen nog 64.000 hoger dan bij het begin van de coronacrisis. Dat meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers over de beroepsbevolking.

In januari hadden 4,1 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar om uiteenlopende redenen geen betaald werk. Naast werklozen ging het om 3,8 miljoen mensen die niet recent hebben gezocht en/of niet direct voor werk beschikbaar zijn. Zij worden niet tot de beroepsbevolking gerekend. Hun aantal is in de laatste drie maanden met gemiddeld 7.000 per maand gestegen. Dat betekent dat meer mensen zichzelf hebben teruggetrokken van de arbeidsmarkt.

Eerdere ramingen van het CPB (2020) gaan uit van een economische groei van 3% in 2021. Maar ook het CPB weet niet precies wanneer het economisch herstel begint (CPB, 2021). Dat hangt af van het verloop van de pandemie, van de beschikbaarheid van vaccins, van de snelheid waarmee de contactbeperkende maatregelen kunnen worden afgebouwd. Maar we weten wel dat het herstel gaat komen en dat het krachtig kan zijn.

In de voorspellingen (CPB, 2020) loopt de werkloosheid eerst nog op tot meer dan 6% in 2021. Vooral jongeren, flexwerkers en zzp’ers worden daarbij hard geraakt. Toch lijkt de daling een meevaller, want in een eerdere prognose sprak het CPB nog over stijging van de werkloosheid tot 8,5 procent.

Door de coronacrisis is de digitale transformatie in één klap zeven jaar vooruitgesprongen (McKinsey & Company 2021). McKinsey bevroeg circa 900 bestuurders en senior-managers over de hele wereld om een beeld op te halen van de digitale transformatieslag die werd gemaakt. Hun ervaring is unaniem: de digitalisering is in 2020 geëxplodeerd. Een belangrijke drijvende kracht is de verschuiving naar online werken en e-commerce. Van boodschappen doen tot financiële transacties.

Wat kun je doen?

Onduidelijkheid alom dus. We weten niet precies wanneer de economie weer gaat groeien en wat de blijvende gevolgen zijn voor de arbeidsmarkt. Het beste wat je kan doen, is het nieuws goed blijven volgen zodat je op de hoogte blijft van de veranderingen die op ons afkomen.

Dit is geen reden om stil te zitten. Juist nu is het belangrijk om arbeidsfit te blijven. Dat betekent juist nu investeren in de ontwikkeling van jezelf, je medewerkers of je bedrijf. Blijf proactief denken en handelen. Sommige mensen raken in een passieve sleur tijdens de lockdown. Echter het is de moeite waard om juist nu uitdagingen op te zoeken. Voor iedereen ligt dat weer op andere terreinen.

Er is een groot aanbod van gratis online cursusaanbod beschikbaar gesteld door het Rijk via de subsidieregeling NL leert door voor om- en bijscholing. Die kun je bekijken via https://vindjeupdate.hoewerktnederland.nl/.De rijksoverheid vindt het belangrijk dat je nu juist bijblijft en je kennis en kunde bijspijkert. Ook Provincies bieden hun inwoners een gratis cursusaanbod, bijv. op www.brabantleert.nl en www.limburgleert.nl .

Bedrijven zullen adaptief moeten zijn en constant moeten blijven innoveren. Anders is hun levensduur beperkt. Werknemers zijn zelf verantwoordelijk voor hun duurzame inzetbaarheid en moeten er vooral ook na hun 55^e levensjaar zorgen wendbaar te blijven omdat ze mogelijk nog van baan moeten wisselen voor hun pensioen.

Ontdek de belangrijkste trends tot 2030 op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie

Over Wise up Consultancy: Wij helpen (semi)overheden, onderwijsinstellingen en netwerkorganisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Hiermee bewerkstelligen we maatschappelijke impact door de arbeidsmarkt in balans te houden en zo veel mogelijk mensen mee te laten doen.