Op advies van de Europese Raad verkent het Ministerie van OCW nu de invoering van de individuele leerrekening. 

In Nederland bestaat een uitgebreid netwerk van sectorale scholingsfondsen, zoals de Arbeidsmarkt- en Opleidingsfondsen (A&O) en Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen (O&O). Al jarenlang ondersteunen deze fondsen medewerkers bij het versterken van hun vakbekwaamheid binnen de sector. Tegelijkertijd leven er vragen: worden de middelen voldoende benut en hoe toegankelijk zijn de fondsen voor praktisch geschoolden, ouderen, zelfstandigen of mensen die van sector willen wisselen?

In dit kader wint het idee van een individuele leerrekening terrein. Iedere werkende zou een persoonlijk leerbudget kunnen krijgen. Voorstanders zien dit als eerlijker en flexibeler, passend bij een arbeidsmarkt waarin mensen vaker van baan of sector wisselen. Tegenstanders maken zich zorgen over dat de middelen niet voldoende terechtkomen bij de specifieke scholingsvragen van hun sector en dat de gezamenlijke investeringen en opleidingsstructuren onder druk kunnen komen te staan.

Wat zou de individuele leerrekening betekenen voor de bestaande sectorfondsen? Is dit een kans voor vernieuwing of een risico voor het huidige stelsel?

Wat zijn scholingsfondsen?

In Nederland zijn er ongeveer 95 scholingsfondsen, actief in 116 sectoren. Deze fondsen spelen een cruciale rol bij het opleiden en ontwikkelen van medewerkers. Ze financieren opleidingen, stimuleren een leercultuur en begeleiden werknemers in hun persoonlijke leertrajecten. Ze zorgen bovendien voor een sterke opleidingsinfrastructuur en promoten de sector door informatie te delen over beroepen, opleidingen en actuele trends. Daarnaast geven ze sturing aan de uitvoering van cao-afspraken en ondersteunen ze werkgevers bij de professionalisering van HR, leiderschap en het realiseren van beleidsdoelstellingen binnen de sector.

De fondsen worden gefinancierd via een premie van werkgevers, meestal een klein percentage van het brutoloon. Bij een premie van 0,5% betekent dit dat een werkgever van een maandloon van €3.000 bijvoorbeeld €15 bijdraagt aan het sectorfonds. Met deze middelen worden onder andere scholingssubsidies, loopbaanadvies, sectorale ontwikkelpaden, arbeidsmarktonderzoek en innovatieve leerwerkprojecten gefinancierd.

Wat is een individuele leerrekening?

Een individuele leerrekening is een persoonlijke rekening waarop middelen kunnen worden gestort door de overheid, werkgevers, private partijen en het individu zelf. Deze rekening blijft beschikbaar, ook bij een andere baan of tijdens werkloosheid. Vergelijkbaar met een pensioenregeling kan het door verschillende werkgevers worden gevuld en ingezet voor scholing, ook buiten de eigen sector. De Sociaal-Economische Raad (SER) onderscheidt drie varianten:

• Vouchers: flexibel en snel inzetbaar, geschikt voor kortdurende scholing en gericht op specifieke doelgroepen of sectoren.
• Leerrekeningen: structurele stimulans met veel regie voor het individu, maar complex in uitvoering.
• Leerrechten: juridisch verankerde aanspraken op scholing, gebaseerd op genoten initiële onderwijs. Bevorderen gelijke kansen, maar zijn moeilijk aanpasbaar en beperkt tot publiek bekostigd aanbod.

Waarom zijn leerrekeningen nodig?

Veel bedrijven investeren nog beperkt in de scholing van hun personeel. Flexwerkers hebben vaak geen toegang tot opleidingen, en tijdgebrek vormt een extra belemmering. Daarnaast zijn werkgevers terughoudend bij opleidingen die niet direct bijdragen aan hun bedrijfsvoering. Een individuele leerrekening doorbreekt deze beperkingen. Werknemers bouwen gedurende hun loopbaan een persoonlijk budget op dat zij naar eigen inzicht kunnen inzetten. Zo worden ook langere of duurdere opleidingen haalbaar. Bovendien biedt het een vangnet tijdens werkloosheid of economische tegenwind, wanneer bij- en omscholing juist belangrijk is.

Kans of bedreiging voor scholingsfondsen?

De opkomst van individuele leerrekeningen roept vragen op over de toekomst van sectorfondsen. Als scholingsmiddelen verschuiven van collectieve fondsen naar individuele tegoeden, blijven de gezamenlijke investeringen en opleidingsstructuren dan overeind?

Tegelijkertijd biedt dit ook kansen. Scholingsfondsen hebben een unieke positie doordat zij de uitvoering van cao-afspraken en beleidsdoelstellingen kunnen sturen. Deze kerntaak maakt hen onderscheidend ten opzichte van individuele leerrekeningen. Scholingsfondsen kunnen hun rol herdefiniëren als regisseur van sectorale leerroutes en bewaker van de kwaliteit van scholingsaanbod. Ze kunnen bijvoorbeeld:

• Ontwikkelpaden en leerroutes ontwikkelen die aansluiten bij sectorale behoeften.
• Individuen adviseren bij het kiezen van passende beroepen en scholing.
• De kwaliteit van het aanbod te bewaken, vooral bij private opleiders.
• Middelen te coördineren, bijvoorbeeld via leerrekeningen met gelabelde budgetten.

Naar een toekomstbestendig systeem

De uitdaging ligt in het ontwerpen van een systeem dat ruimte biedt voor individuele keuzevrijheid én sectorale prioriteiten waarborgt. Dat vraagt om samenwerking tussen overheid, sociale partners, onderwijsinstellingen en private opleiders. Een combinatie van instrumenten zoals vouchers voor snelle inzet, leerrekeningen voor structurele stimulans en leerrechten voor gelijke toegang kan elkaar versterken.

Scholingsfondsen spelen hierin een cruciale rol. Niet als concurrent van individuele leerbudgetten, maar als partner in een lerende samenleving. Alleen zo ontstaat een leerlandschap waarin iedereen zich kan ontwikkelen, met richting, kwaliteit en impact.

Over Wise up Consultancy:

Wise up helpt (netwerk)organisaties bij het oplossen van vraagstukken op het gebied van arbeidsmarkt, onderwijs en economie. Dit doen we door het inzetten van ervaren project- en programmamanagers, enthousiaste onderzoekers, HR partners en bevlogen adviseurs. Hiermee brengen we complexe opdrachten en vraagstukken van onze klanten tot een succesvol resultaat zodat zij zelf kunnen excelleren. Wij bouwen daardoor mee aan een duurzame en veerkrachtige economie waarin iedereen meedoet en zichzelf optimaal kan ontwikkelen.